حسین رحیمی از کارگردانان جوان و دغدغه مند عرصه ی تئاتر ، نمایش “صندلی ها” نوشته اوژن یونسکو کار دیگری از گروه تئاتر “پاپیون” را با بازیگران معلول پرتوان روی صحنه می برد . اجرای این نمایش که در بخش “به اضافه تئاتر فجر” روز چهارشنبه ، ۷ بهمن ماه در تماشاخانه باران به روی صحنه می رود ، بهانه ای شد تا در یکی از روز تمرین این گروه گفت و گویی با او داشته باشیم .

گفتنی است رحیمی سال گذشته ، نمایش “صندلی ها ” را در جشنواره کوفار بلاروس به روی صحنه برد و موفق به دریافت جایزه ی بزرگ این جشنواره و جایزه بهترین بازیگر زن برای شنو قادری شد .

او در این مصاحبه با تئاتر فستیوال از آخرین روزهای تمرین و آمادگی برای اجرای این نمایش گفت که می توانید در ادامه بخوانید :

وی سال گذاشته نمایش موفق “پرده برداری” را به روی صحنه برد که با استقبال خوب تماشاگران رو به رو شد .

از “صندلی ها“ی یونسکو بگویید ؟

“صندلی ها” را برای بخش “به علاوه تئاتر فجر” آماده می کنیم . انشالله در روز چهارشنبه -۷ بهمن ماه- در تماشاخانه باران اجرا خواهیم رفت و بعد از آن هم انشالله قرار است که پانزده شب اجرای عموم برویم .

چقدر خوب ! در چه سالنی ؟

هنوز دقیقا معلوم نیست . بین تالار مولوی و تماشاخانه باران قرار است تصمیم گیری نهایی شود . همانطور که می دانید ما این کار را از سال ۹۱ آماده اجرا داریم ولی تا الان در هیچ جا به کار اعتماد نشد . بعد از آن که ما به جشنواره خارجی رفتیم و آن اتفاقاتی که برای کار افتاد ، آقای خیام وقار کاشانی ، مدیر تماشاخانه باران تهیه کنندگی کار را بر عهده گرفتند تا بتوانیم هم در جشنواره تئاتر فجر اجرا داشته باشیم و هم بعد از آن اجرای عموم داشته باشیم .

یعنی “کمپانی تئاتر باران“ تهیه کنندگی کار را برعهده گرفته است ؟

بله . مسئولیت این کار ارزشمند را کمپانی تئاتر باران انجام می دهد . خیلی سخت است که کسی تماشاخانه خصوصی داشته باشد و بخواهد تهیه کنندگی گروهی را هم بر عهده گیرد . متاسفانه الان در تئاتر ایران به گونه شده است که گروه ها ، تهیه کننده ها را شهید می کنند . یعنی از تهیه کننده ها استفاده می کنند و فکر می کنند که یک اجرای سی روزه است و تمام می شود . ولی این تهیه کننده دیگر رغبتی نمی کند که تهیه کننده شود .

اگر تهیه کنندگی بخش تئاتر ، بتواند هزینه ها را سر به سر کند ، هنر کرده است . بچه ها به شکل یک ابزار به آن نگاه می کنند و هنوز به چشم یک حامی یا کسی که این جرات و جسارت را پیدا کرده و جلو آمده و از کار حمایت می کند ، نگاه نمی کنند . تنها آن سی شب اجرا را برای مبلغی ناچیز به عنوان دستمزد در نظر می گیرند و به این نکته توجه نمی کنند که خروجی قرار است چه چیزی برای آن فرد داشته باشد ؟

خدا رو شکر می کنم با نشست های بسیاری که با آقای کاشانی برگزار کردیم و جلساتی که داشتیم به این نتیجه رسیدیم که در این همکاری ، نقش تهیه کننده ، تنها یک تهیه کنندگی صرف برای یک جشنواره یا اجرای عموم نباشد بلکه این تهیه کننده قرار است در دو سال آینده تهیه کنندگی گروه را بر عهده بگیرد ؛ چه از اجراهای برون شهری و چه از اجراهای خارج کشور حمایت کند . ما باید این ارزشی که گذاشته شده را ارج نهیم و کمک کنیم تا یک کار نو در مسئله تهیه کنندگی اتفاق بیفتد . می توان کاری کرد که گروه ها به تبعیت از گروه ما این مسیر را ادامه دهند و تهیه کننده های بیشتری وارد عرصه تئاتر شوند .

تالار مولوی یا تماشاخانه باران ؟ به نظر شما چه زمانی این سوال را از شما بپرسیم ؟

فکر می کنم تا روز اجرا این قصیه ادامه پیدا کند .

خیلی بد است چون مخاطب ما می خواهد تکلیفش را روشن کند .

بله متاسفانه خیلی بد است ولی عقیده من این است که هنوز هم آن اعتماد شکل نگرفته است . تا الان اجرا در تماشاخانه باران صد در صد است و اگر تالار مولوی زیر قولی که داده بزند تماشاخانه باران برای اجرای این نمایش آماده است . ولی طی صحبتی که با آقای حریری داشتم ایشان هم تمایل دارد که این کار آن جا اجرا رود .

از طرف دیگر کار ما با این بچه ها به شکل دیگری است . برای مثال دوستان من که با این بچه ها کار می کنند ، نوع و شیوه کارشان با این بچه ها به گونه ای بوده که همه توقع دارند در پایان شاهد رویدادی باشیم که به این بچه ها به شکل ترحم نگاه شود و خیرین به میان بیایند . در صورتی که هم ما ، هم خانواده ی بچه ها و هم خودشان ، همه ی تلاشمان این است که بچه ها کم نگذارند . در هر نمایشی که من با این بچه ها کار کرده ام تمام تلاشمان این بوده که تماشاگر از بازی لذت ببرد و واقعا به معلولیت فکر نکند . این خیلی برای ما مهم است .

دو سانس پشت سر هم برای اجرای جشنواره در نظر گرفته شده است . برای بازیگر معمولی با استرس جشنواره هم خیلی سخت است  . شما این استرس را برای بازیگر معلولان پرتوان خود چگونه کنترل می کنید ؟

ما در هرکدام از پروسه های اجرایی مان ، چندین جلسه وقت می گذاریم که چه کار کنیم . به طور مثال وقتی به جشنواره تئاتر لهستان رفتیم ، عین یک تیم ورزشی که ریکاوری می روند و صبح قبل از مسابقه ، تمرین و نرمش دارند ، بچه ها را برای ریلکس بردیم و تمرینات هوازی انجام دادند . شب اجرا هم راس ساعت ۹ شب خوابیدند . صبح اجرا هم نرمش کردند و …. . برای هر کدام از این پروسه های اجرایی یک سری تمهیدات در نظر می گیریم .

این بار هم من از آقای کاشانی خواهش کردم که بر خلاف اکثر اجراها که دو ساعت بین شان فاصله هست ، به ما سه ساعت زمان بدهد تا فرصت ریکاوری داشته باشیم . این ریکاوری به ما این اجازه را می دهد که هم بازیگرمان استراحت لازم را داشته باشد و هم از لحاظ روحی و روانی برای اجرای بعدی آماده بشود . این خیلی مهم است که بازیگران من این را درک کنند که اجرای اول و اجرای دوم هیچ تفاوتی باهم ندارند و همان انرژی را بگذارند و همان ذوق و شوق را داشته باشند . برای دو طیف تماشاگر در دو سانس به یک اندازه بر روی صحنه شهید بشویم .

کارگردانی این اتفاقات خیلی سخت تر از کارگردانی میزانسن است ، درست است ؟

خیلی . باورتان نمی شود من در تمرینات از حواشی ، حرفها ، زخم زبان ها و تهمت ها خسته می شوم . در مواقعی توقع دارم که اگر فلان استاد حمایت نمی کند ، حرف منفی هم نزند . حقیقت جامعه ی ما این است که یک جامعه ی مریض داریم . جامعه ای که به همه گیر می دهیم . هر حرکتی کنی ، همه نوع حرف و حدیث می شنوی . این حرف و حدیث ها آدم را از پا در می آورد .

مثلا برای ” فیتیله ای ها” چه اتفاقی افتاد ؟ ببینید ما چگونه سرمایه های خود را خیلی آسان از دست می دهیم و نابودشان می کنیم . به خاطر یک قشر که خود آن فرد هم نماینده ی همان قشر است ، آنها را کوبیدند ولی ندانستند حجم عظیمی از بچه هایی که عاشق آنها هستند دچار یاس می شوند . وقتی تلویزیون را روشن می کنند دیگر فیتیله ای ها را نمی بینند . آسیب این موضوع به مراتب خیلی بیشتر از توهینی است که صورت گرفته است .

ما هیچ وقت نمی توانیم حدی از اعتدال را برای جامعه مان رعایت کنیم . خود من همیشه سعی کرده ام که صادقانه کار کنم ، شیله و پیله ای نباشد و همه چیز رو باشد . مثلا سازمان بهزیستی که جشنواره تئاتر معلولین برگزار می کند و چه بی احترامی محضی به معلولین داشتند !!  در کدام جشنواره دو سال جشنواره منطقه ای برگزار می شود در حالی که هنوز سال اول جشنواره نهایی برگزار نشده باشد ؟ بعد می بینیم اتفاقات چیز دیگری است .

داوران مناطق ، افراد مشترکی هستند . بعد همان ها می گویند کارگردان ها از معلولین سوءاستفاده می کنند . شما که جشنواره منطقه ای می روید و حقوق داوریتان را میلیونی می گیرید و هــنوز جشنواره تمام نشده ، جشنواره بعدی را برای این که بیکار نباشید ، راه اندازی می کنید ، شما که بیشتر سوءاستفاده می کنید !! چرا فکر می کنید دیگران نمی بینند ؟!

لااقل من که ۱۴ سال با خود شما شروع به کار کرده ام و یک سال قبل از اولین سالی که جشنواره معلولین افتتاح شود ، کارم را شروع کرده بودم ، من که می دانم و در جریان هستم . فکر می کنید هیچ کس این حرکات شما را نمی بیند ؟! چرا در جشنواره معلولین مناطق دو داور باید مشترک باشند ؟! یکی از آن داورها کارمند بهزیستی است ؛ هم مدیر اجرایی جشنواره و هم داور .

پس با این شرایط بهتر است با دید مثبت نگاه کنیم . به هر حال جشنواره برگزار می کنند و هر کاری که می کنند بچه های معلول هم سودی می برند و لذت می برند .

مثلا در همین محیط ، بچه ها ۱۵ نفر هستند و از تئاتر لذت می برند ، چرا این لذت را نمی بینید ؟! چرا چیزهای دیگر را مته به خشخاش می گذارید که احساس کنید اتفاقی افتاده است ؟!

خیلی جالب است ، ما در تماشاخانه ای اجرا رفتیم که از شب اول گفتند ، شرایط تماشاخانه ی ما این گونه است که باید شبی ۱۲ بلیت هزینه ی ما باشد . ما در نهایت چهار میلیون و هشتصد و یا پنج میلیون و هشتصد ، فروش داشتیم . در پایان ۳۵۰ هزار تومان دست من را گرفت .  ۱۵۰هزار تومان به یک بازیگرم دادم ، ۵۰ هزار تومان به بازیگر دیگرم . در واقع برای دو بازیگرم کادو گرفتم . مبلغ کمی هم به دو عکاس دادم . بعد پشت من حرف زده شد که فلانی میلیونی پول گرفته است ، پس چرا حق دو تا بچه را نداده است !! این حرف ها آدم را بسیار خسته و دل شکسته می کند . چرا نگاه نمی کنید که من دارم اینجا زحمت می کشم ؟!! بچه ها و خانواده هایشان از اینجا راضی و با فراغ بال می روند . چرا خروجی را نگاه نمی کنید ؟! چرا مته به خشخاشی می گذارید که وجود ندارد ؟ کاش لااقل چیزی وجود داشت و حرف می زدید !

خواسته شما از مسئولین چیست ؟ از مهدی شفیعی ، اتابک نادری ، پیمان شریعتی و پریسا مقتدی و … ؟

من فقط دوست دارم بیایند و اجرا را ببینند ، درخواستی ندارم . من به عنوان یک هنرمند وقتی می بینم شرایط تئاتر ما این است ، شرایط را قبول کرده ام . بازیگرانم هم حتی به عنوان معلول پذیرفته اند که تئاتری هستیم و یک تئاتری هم باید زجرش را بکشد ، بی سالنی اش را بکشد ، بی پولی اش را بکشد . ۶ ماه کار کند و هیچ چیز بدست نیاورد . من فقط دوست دارم بیایند و اجرا را ببینند . چون احساس می کنم این یک کار دو سویه است .

موقعی شما یک تابلو را خلق می کنید و از خلق این اثر ارضای روحی می شوید . این حرکت شما یک حرکت تکنیکی است . تکنیک نقاشی است و دیگران می آیند از تکنیک شما استفاده می کنند و لذت می برند . یک موقع هم هست که شما یک رویداد و یک اتفاق در جامعه را ، مثلا یک خودکشی در مترو را به تصویر می کشید . با این کار علاوه بر مساله ی تکنیکی رسالت اجتماعی خودتان را نیز انجام داده اید . احساس می کنم در این طور کارها یک رسالت اجتماعی پشت قضیه است و به یک نهاد و دو نهاد ربطی ندارد . یعنی اینکه بگوییم به مرکز هنرهای نمایشی یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یا سازمان بهزیستی ربط دارد اینگونه نیست . من فکر می کنم این کار برای همه است و باید بیایند و ببینند . من خدمت آقای شفیعی و آقای اسدی هم رسیدم ، خودشان هم پرسیدند که چه درخواستی داری ، من گفتم هیچ درخواستی ندارم . فقط می خواهم بیایید و کار را ببینید . کار اگر واقعا لایق این باشد که جای خودش را پیدا کند ، پیدا می کند . کاری هم اگر لایق نباشد ، تئاتر اصلا تعارف ندارد . به من گفته اند که حتما می آییم . من البته می دانم که ایام جشنواره واقعا سرشان شلوغ است اما انشالله که هرچه صلاح کار است اتفاق بیفتد .

از رسانه ها جه درخواستی دارید ؟

من از تنها جایی که اصلا درخواست ندارم رسانه است و آن هم علت دارد . چون واقــعا تنها قشری که همیشه کنار من بودند ، رسانه ها بودند . انصــافا هـــمه ی خــبرنگاران و رســانه ها مـــخصوصا تئاتر فستیوال و تیوال و خبرگزاری مهر ، خبرگزاری ایسنا و … در پوشش کارهای ما و حمایت از ما واقعا خوب عمل کرده اند . من دست تک تکشان را می بوسم .

نکته یا حرف خاصی دارید ؟

انشاالله توسط خانم ستاره اسکندری عزیز و گرانقدر قرار است کمپینی از هنرمندان تشکیل شود که هنرمندان به دیدن کار بیایند و انشاالله این فرهنگ حمایت از تئاترهای خاص ، نه الزاما تئاتر معلولین ، جا بیفتد . خانم اسکندری هم خیلی لطف داشتند و قرار است این کمپین را با هنرمندان دیگر تشکیل دهند که من همین جا از ایشان تشکر می کنم .

گزارش تصویری تمرین نمایش “صندلی ها” به کارگردانی حسین رحیمی