” روشنفکرها همیشه کوشیده اند تا دیدنی ها را برای توده ، درست و دقیق وصف کنند . این کار همیشه عقیم است . باید به توده دیدن داد . خودش همه چیز را درست و دقیق خواهد دید . ” ( دکتر علی شریعتی )

سال ۹۴ نمایشی به روی صحنه رفت از کارگردانی بی نام و نشان و جوان ، با حضور تعداد زیادی از هنرمندان سینما که در تئاتر هیچ حرفی برای گفتن نداشتند ؛ اجرایی در تالار وحدت ، بدون طراحی پوستر و اطلاعات نمایش و قیمت بلیت ۱۰۰ هزار تومان ! آن زمان قیمت بلیت تئاتر در تالار وحدت ۴۰ هزار تومان بود !

همان موقع ما در یادداشتی ( لینک ۱ و لینک ۲ ) گفتیم و نوشتیم که این روند نمی تواند به نفع تئاتر باشد .

حضور افراد غیر تئاتری اعم از ورزشکاران و هنرمندان دیگر رشته ها و بازیگران سینما در تئاتر از همان سال ها جریان پیدا کرد . آن روز هم ما در چندین مطلب  از تبعاتی که می تواند حضور این نابازیگران برای تئاتر داشته باشد ، گفتیم و نوشتیم.

اما دیگر به مرور تئاتر ما به تئاتر چهره ها تبدیل شد و بسیاری از تماشاخانه های خصوصی شرط اجرای نمایش در سالن خود را استفاده از چهره ای بفروش (!) ( و یا به اصطلاح همان سلبریتی خودشان ! ) عنوان کردند .

و جامعه تئاتری یا پذیرفت ، یا سکوت کرد و یا گوشه نشین شد و منتظر نوبتش در صف طولانی تماشاخانه های دولتی شد !

البته دیری نگذشت که دلخوشی مان به تماشاخانه های دولتی هم از بین رفت و شهاب حسینی ، پای بلیت ۶۵ هزار تومان در حالت عادی و بنا به ادعای خودشان تا یک میلیون تومان در بازار سیاه (!) به تالار اصلی تئاتر شهر باز کرد .

آن موقع نیز گفتیم و نوشتیم (لینک) که تئاتر احتیاج به نورچشمی و سوگلی ندارد ؛ تماشاخانه های خصوصی بحث شان فرق دارد ، اما انصاف نیست که بلیت یک سالن دولتی برای اجرایی خاص ناگهان گران شود و دلیل منطقی هم وجود نداشته باشد !

بعد از این ماجراها ، بلیت های تئاتر هر از گاهی برای اجراهایی خاص (!) گران تر می شدند ، مثلا تماشاخانه ایرانشهر ، تالار وحدت و … و با کمال تعجب جامعه تئاتری ترجیح می دادند سکوت کنند .

البته در این بین یادی هم کنیم از کنسرت تئاتر ” سی ” که در کاخ سعدآباد اجرا شد و سقف بلیت ۱۹۵ هزار تومان داشت و از حضور انواع و اقسام سلبریتی ها هم استفاده کرد ، اما صدایی از کسی درنیامد و کسی هیچ گونه اعتراضی نکرد .

چندی بعد حسین پارسایی با ” الیورتوئیست ” به تالار وحدت راه پیدا کرد . قیمت گران بلیت ، استفاده از چهره های مختلف ، اجرا در تالار وحدت ، دروغ گویی در تبلیغات و … حاشیه های فراوان این اجرا به حساب آمد ؛ که ما آن زمان هم در مورد فجایعی که به نام هنر در این ماجرا رخ داد گفتیم و نوشتیم ( لینک ) ، اما صدا از کمتر هنرمندی در جامعه تئاتر درآمد و کمتر اعتراضی صورت گرفت .

آخرین اجرا در تالار وحدت مربوط می شود به نمایش ” ریچارد ” حمیدرضا نعیمی ، که همزمان شد با فشارهای اقتصادی عجیب و غریبی که جامعه با آن دست به گریبان شد و در این شرایط حمیدرضا نعیمی طی یک نامه اعلام کرد که بلیت نمایش خود را با درنظر گرفتن شرایط اقتصادی نهایتا ۹۵ هزار تومان اعلام می کند و در واقع برای همدردی با مردم (!) از سود حاصل از نمایش خود چشم پوشی می کند . آن لحظه همگی از عملکرد حمیدرضا نعیمی خوشحال شدند و از زیبایی همدردی نعیمی با مردم دم زدند ، اما کسی نگفت که آیا مردم توان خرید بلیت ۹۵ هزار تومانی را در این شرایط اقتصادی دارند ؟!

پس عملا آنچه به عنوان لطف به آحاد مردم در نظر گرفته شد کمکی به مردم نکرد ، بلکه به همان قشری کمک کرد که می توانند چیزی حدود ۱۰۰ هزار تومان پول بلیت تئاتر بپردازد .

دقیقا همان موقع و در میان شادی های بلیت تخفیف دار و لطف نعیمی به مردم (!) ، یک نگرانی مهم و اساسی به فراموشی سپرده شد : جامعه تئاتری ما آن موقع نگران این نشد که وقتی قیمت بلیت تالار وحدت با تخفیف می شود ۹۵ هزار تومان ، پس در شرایط عادی ، قیمت بلیت تالار وحدت بیش از ۱۰۰ هزار تومان است و این یعنی اینکه برای اجرای بعدی “ریچارد” باید منتظر بلیت گران تری باشد !

اما باز هم جامعه تئاتری در تمام این مدت احساس نگرانی نکرد تا امروز که دو اتفاق جامعه تئاتری را بعد از گذشت چند سال (!) به واکنش واداشته است . بلیت ۲۰۰ هزار تومانی “می سی سی پی نشسته می میرد” به کارگردانی همایون غنی زاده در تالار وحدت و بلیت ۲۵۰ هزار تومانی نمایش “بینوایان” به کارگردانی حسین پارسایی !

این واکنش ها در این چند روز اخیر در قالب کمپین و تحریم و مصاحبه و یادداشت و … ادامه داشته است و البته ادامه خواهد داشت . هرچند که امروز شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی در مصاحبه ای اعلام کرد که پیشنهاد کاهش قیمت بلیت نمایش را به مدیر بنیاد رودکی داده است ؛ و ما هم صمیمانه امیدواریم که این کاهش قیمت صورت بگیرد . (این کاهش قیمت در زمان انتشار این یادداشت صورت گرفته است و سقف بلیت این نمایش به ۱۴۰ هزار تومان رسیده است و ما همچنان سوال داریم که آیا اکنون مردم می توانند این مبلغ برای تماشای تئاتر هزینه کنند ؟!)

اما مساله ما امروز چیز دیگری است . دلمان نیامد چند نکته ای را در این بلبشوی اعتراض های جامعه تئاتری نگوئیم و به سادگی از کنارش بگذریم .

نخست اینکه ما همه سال های پیش باید در اعتراض به گرانی بلیت تئاتر دسته جمعی اعتراض می کردیم . درست همان روزی که بلیت ۱۰۰ هزار تومانی در تئاتر سر بر آورد ، اما جامعه ی تئاتری سکوت کرد !

همان روزی که تماشاخانه های مختلف قیمت هر اجرایشان با توجه به گروه اجرایی متفاوت بود ، اما جامعه ی تئاتری سکوت کرد !

همان روزی که غیرتئاتری ها سر از تئاتر در آوردند و اجراهایشان گرانترین اجراهای روی صحنه شد ، اما جامعه ی تئاتری سکوت کرد !

همان روزی که ما در تئاتر فستیوال گفتیم در تئاتر برای هیچ کس فرش قرمز پهن نمی کنیم و جامعه ی تئاتری نسبت به هشدار ما بی اعتنا بود ، بی تفاوت بود یا … .

به نظرم جامعه ی تئاتری که قاعدتا باید در جامعه پیشرو باشد ، متاسفانه حتی نتوانسته است در صنف خود پیشرو عمل کند ؛ و در روزگاری دم از گرانی بلیت تئاتر و رانت و ناحقی می زند که سال ها است مردم درگیر این دغدغه ها و گرانی های بلیت های تئاتر هستند و باز هم متاسفانه مردم دیگر پذیرفته اند که تئاترهایی خاص برای افرادی خاص است .

****

دوستان دغدغه مند هنرمندم ! لطفا نگویید الان واکنش نشان دادن به هر حال بهتر از سکوت است !

خیر بهتر نیست !

در شرایطی که واکنش ها خلاصه می شود به فضای مجازی ، آن هم اکنون که سال ها است دیگر دیر شده است ، این واکنش ها نه تنها فایده ندارد ، بلکه تازه کردن داغ دل مردم است و یادآوری این موضوع که مدت ها است تقریبا کالای فرهنگی را از سبد خانوار خود حذف کرده اند .

پس نگذارید اعتراض تان سمت و سویی شخصی بگیرد و برآمده از خصومتی بشود که انگار به ناگهان سر بر آورده است . این گونه نه تنها رُل یک هنرمند متعهد را که دلسوز جامعه اش است بازی نمی کنید ، بلکه آدرس غلط به مردم می دهید .

آیا امروز می توان از حضور سلبریتی ها در تئاتر جلوگیری کرد ؟!

آیا می توان جلوی فعالیت تماشاخانه های خصوصی را که به شکلی عقیم رشد کرده اند ، گرفت ؟!

آیا می توان از تمام گروه ها ، علی الخصوص گروه های جوان خواست که حرمت تئاتر را نگه دارند و تمرین یک هفته ای خود را ( شما بخوانید یک ماه ! ) به روی صحنه برای عرضه به مخاطب نیاورند ؟!

امروز خیلی از این کارها را نمی توان انجام داد . بله ، چون دیر شده است . چون تبدیل شده به بخشی از فرهنگ تئاتری ما و جزو جدانشدنی آن ! چون هم خودمان عادت کرده ایم و هم مخاطب مان را به آن عادت داده ایم و با آن رشد داده ایم !

سال ها هنرمندان سینمایی و به ظاهر بفروش و سلبریتی را به تئاترمان آوردیم و هر آنچه دلمان خواست روی صحنه به نمایش درآوردیم و برای فرهنگ سازی ، سرِ مردمی که برای دیدن نمایش مان آمده بودند عربده کشیدیم که “واویلا !! موبایل های خود را خاموش کنید ! ” و فرهنگ را خلاصه کردیم در شعور خاموش کردن گوشی ها در حین اجرا ! و ما نقش با فرهنگ ها و مُنجیانِ فرهنگ را اجرا کردیم ، اما خودمان بی فرهنگی را رواج دادیم !

پس خواهش می کنم امروز برای وجود بی فرهنگی و بی اخلاقی و رانت و رابطه و … یقه چاک ندهید ! یک نفس عمیق بکشید و باور کنید ، باور کنید که با راه اندازی این کمپین ها هیچ اتفاقی نخواهد افتاد .

آن طبقه ای از جامعه که می تواند به “رویال هال” برود ، بلیتش را پیش خرید می کند و می رود و سایر طبقات جامعه نیز به جای “رویال هال” ها ، اگر “تئاتر” در سبد خانوارشان باشد ، همیشه و همه جا به سالن های دیگر تئاتر می روند و تئاتر می بینند . پس لطفا شلوغش نکنید !

البته اگر نگران “مردم” هستید !

و ما امیدواریم که این گونه باشد و شما احیانا نگران خودتان و خارج بودنتان از دایره ی رانت بگیران نباشید !

با این اوصاف ، این گونه هم نیست که امروز از شما کاری برنیاید ! اتفاقا امروز رسالتی بر گردن شما است که می توانید شریفانه به مردم خدمت کنید :

همین امروز ، بیش از ۵۰ تئاتر در شهر تهران اجرا می شود . این چند تئاتر خاص و نورچشمی را به کنار بگذارید ! اگر هر کدامتان در هر یک از این ۵۰ نمایش نقشی دارید ، بهترینِ خودتان در رشته ی تخصصی تان باشید . تا می توانید کم فروشی نکنید . بگذارید به معنای واقعی کلمه “هنر” به مردم ارائه شود !

و مهم تر اینکه خودتان را قیم مردم ندانید بلکه خود را خدمتگزارشان در عرصه ی فرهنگ و هنر بدانید !

اگر می توانید تئاتر را به کوچه ها و شهرهای دیگر ببرید ، اگر نمی توانید تا آنجا که مقدور است بلیت نمایش تان را ارزان کنید ! دوستی در سالنی بلیت نمایش خود را از ۵ هزار تومان به بالا می فروخت و تقریبا هر شب با سالن پر مواجه می شد ! نمی گوییم شما هم الزاما این کار را انجام دهید ، اما لااقل گران فروشی نکنید .

اگر هم هیچ کاری به روی صحنه ندارید ، سالن های تئاتر را خالی نگذارید ! حرص نخورید که چرا بلیت “رویال هال” را نمی توانید خریداری کنید ؛ بلکه رفقای خود را در سالن های دیگر دریابید تا با سالن خالی اجرا نروند !

بیایید در شرایطی که هیچ چیز سر جای خود نیست ، ما دقیقا سر جای خود بایستیم .

و به جای غبارآلود کردن فضا ، با ارائه آنچه که به معنای واقعی ” تئاتر ” است و رسالت دارد و تجارت نیست و سرمایه داری نیست و رانت نیست ، مردم را با تئاتر واقعی آشنا کنیم و آشتی دهیم و امیدوارم باشیم که همچون همیشه تئاتر می تواند سربلند اما سر به زیر از این بحران های پیش رو نیز عبور کند ! آن موقع می توانیم امیدوار باشیم که مردم نیز به جای ” رویال هال ” تئاترهای دیگر را انتخاب کنند ، حتی اگر بتوانند ۲۵۰ هزار تومان هزینه کنند .

پی نوشت ۱ : آنچه در این یادداشت قطعی است این است که ما قصد زیر سوال بردن فعالیت هنرمندان و همکاران عزیزمان را که کمپین راه اندازی کرده اند و اعتراض کرده اند را نداشته و نداریم . دغدغه هایشان را می فهمیم و می دانیم که دلسوز تئاتر و سرمایه های این سرزمین هستند ؛ اما عمیقا معتقدیم که ” به عمل کار برآید نه به کمپین داری ! ”

پی نوشت ۲ : این یادداشت بیش از هر چیز درد دلی است با اهالی تئاتر ! و اینکه باید به موقع واکنش دهند و واقعا صنفی و مردمی عمل کنند و وقتی فریاد وا اسفا سرندهند که دیگر دیر شده باشد . وگرنه ما نیز می دانیم که متاسفانه آنچه امروز بر سر هنر ما آمده است بیش از هر چیز حلول روح سرمایه داری در آن است ، چنانکه هنر را تبدیل به کالایی مصرفی کرده است که بلافاصله بعد از مصرف دور انداخته شده و در قامت یک کالای لوکس مجددا برای مصرف کنندگان عرضه می شود . و این دغدغه ای است که باید دغدغه همه ما در تئاتر باشد و مطمئنا ما نیز ( چون همیشه ) در یادداشت ها و یا مطالبی دیگر ، مفصل از آن خواهیم گفت و راهکارهای خروج از آن را با کمک همه اهالی تئاتر و صاحب نظران این حوزه خواهیم یافت : انشاالله

محبوبه صادقی _ سردبیر وبسایت خبری، تحلیلی تئاتر فستیوال