نمایش “شازده کوچولو” اثر جاودانه آنتوان دوسنت اگزوپری این روزها به کارگردانی آناهیتا غنی زاده ویژه گروه سنی کودک و نوجوان در تالار هنر به روی صحنه می رود . به همین بهانه خبرنگار تئاتر فستیوال گفت و گویی با این کارگردان باسابقه عرصه تئاتر کودک و نوجوان داشته است که می توانید آن را در ادامه بخوانید :
آناهیتا غنی زاده در ابتدا در مورد گروه سنی که می تواند بیشترین ارتباط را با نمایش “شازده کوچولو” برقرار کند ، گفت : وقتی متن نمایش را به شورای ارزیابی تالار هنر ارائه دادیم ، گروه سنی نمایش را نوجوان ذکر کردیم . همانطور که شما و مخاطبین مستحضر هستید ، “شازده کوچولو” به خاطر مظمونش ، فلسفی بودن و ادبیاتش یعنی ادبیات شاعرانه ای که دارد و آقای بهرام جلالی پور به خوبی و ظرافت آن را در متن شان رعایت کرده اند و گنجانده اند و ما هم در اجرا از آن بهره برده ایم ؛ طبیعی است گروه سنی نوجوان می تواند بیشترین بهره را از این نمایش ببرد . با تعریفی که در حال حاضر ما از نوجوان داریم ، این گروه سنی از سوم دبستان تا ۱۶ سال را شامل می شود .
این مدرس تئاتر با اشاره به عدم وجود سالنی مختص نمایش های گروه سنی نوجوان ، اظهار کرد : یکی از معضلات و مشکلات ما با سالن هایی که در آن ها کار می کنیم ، چه تالار هنر که متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد است و چه سالن های بوستان و گلستان که زیرمجموعه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می باشد ، این است که تعریفی از این سه سالن تخصصی برای گروه سنی نوجوان نداریم . بارها شده که نمایش هایی برای نوجوانان در این سالن ها به صحنه رفته ، اما مخاطب اصلی آن برای تماشایش نیامده است . براساس یک کار تحقیقاتی ، به لحاظ آماری با گروه زیادی از خردسالان طرف هستیم ، و در این رده بندی از نظر تعداد ، کودکان در رتبه دوم و گروه نوجوان کمترین تعداد را دارند .
با آنکه بیشترین طیف را خردسال ها دارند و دو گروه دیگر در اقلیت هستند ، اما نمی توانیم نوجوانان و کودکان مان را نادیده بگیریم . ما به عنوان کسانی که در این زمینه فعالیت می کنیم ، موظفیم این مسئله را رعایت کنیم . مثلا من دو سال پیش “لاکی عجق وجق” را به روی صحنه بردم که نمایشی برای گروه خردسال – کودک بود اما در سال ۹۰ نمایش “اسب و سیب و بهار” را برای گروه سنی نوجوان و الان “شازده کوچولو” را برای کودکان و نوجوانان به روی صحنه بردم .
وی در این رابطه ادامه داد : تقاضای ما همیشه این بوده که کاش نوجوان های ما دیده شوند و برای آن ها برنامه ریزی شود و کاش بتوانیم یک سالن حرفه ای تئاتر برای نوجوانان داشته باشیم . چون نوجوانان ما به تالارهای کودک نمی آیند و عمدتا جذب تئاترهای بزرگسال می شوند . زمانی که به یک نوجوان می گوییم به تالار هنر و کانون پرورش فکری بیاید ، حتی اگر توضیح داده شود که نمایش برای گروه سنی شما است ، نمی پذیرد چرا که خودش روزی کودک بود و خاطره ای که از این سالن های حرفه ای دارد ، مربوط به گروه سنی کودک است و نمی تواند بپذیرد که اکنون نمایشی برای گروه سنی نوجوان در این سالن اجرا می شود .
بنابراین ما به عنوان هنرمندانی که در این زمینه فعالیت می کنیم ، باید به این نکته توجه کنیم و نمی توانیم از آن ساده بگذریم و صرفا بگوییم نمایش من برای نوجوانان است ، در نتیجه مخاطب خردسال و کودک را نادیده می گیرم . من این کار نمی کنم و ترجیح می دهم اگر خردسالی هم وارد سالن می شود ، بتواند با نمایش ارتباط برقرار کند ؛ یعنی چه زمانی که با بازیگران تمرین می کنیم و چه در طراحی صحنه ، نور ، موسیقی ، لباس ، ماسک ، کلاه و هرچه مربوط به نمایش است ، تلاش می کنیم به تمام جوانب توجه کنیم چرا که ما با این شرایط مواجه هستیم و به نظر من نادیده گرفتن آن اصلا کار پسندیده ای نیست . بنابراین در “شازده کوچولو” هم مثل سایر نمایش های مان سعی کردیم مخاطب گروه سنی کودک و خردسال را هم با خود همراه کنیم .
کارگردان نمایش “شازده کوچولو” با اشاره به علاقه ی دیرینه ی خود به این نمایشنامه ، در مورد انتخاب آن جهت اجرا برای نوجوانان توضیح داد: مستحضر هستید که “شازده کوچولو” یکی از بهترین متون ادبی قرن بیستم در فرانسه است و ارزش متن به دلیل جهان شمول بودن آن است . ارتباط من با “شازده کوچولو” برمی گردد به نوجوانی و حتی کودکی ام که با ترجمه ی آقای محمد قاضی و بعد جناب احمد شاملو و نوارهای قصه ی آقای ایرج گرگین با این متن آشنا شدم . در هر مقطعی ، تمام تلاشم این بود که این نمایشنامه را اجرا کنم و آن را به دیگران هم بشناسانم ؛ یعنی زمانی که در دهه ۶۰ با خردسال ها کار می کردم ، این داستان را به صورت قصه گویی و بداهه با آن ها کار کردم و بعد “شازده کوچولو” را با بچه های دبیرستانی در جشنواره دانش آموزی اجرا کردم . مقطعی که در دانشگاه درس می دادم و در قبرس کارگاه آموزشی سه ماهه داشتم ، “شازده کوچولو” را با دانشجویان کار کردم . یعنی تا امروز این نمایشنامه و اینکه اجرایی حرفه ای از آن را به روی صحنه ببرم ، دغدغه ی ذهنی ام بوده و هنوز هم این دغدغه با من است . یعنی نمی گویم با این اجرا ، “شازده کوچولو” تمام شده است ، شاید چند سال دیگر این نمایش را برای بزرگسالان اجرا کردم . “شازده کوچولو” برای آدم هایی مثل من که از کودکی با آن ارتباط گرفته باشند ، تمام نمی شود . چون خودم از کودکی با “شازده کوچولو” ارتباط گرفتم ، آن هم ارتباط صحیح ، دوست داشتم بچه های الان هم از کودکی با آن ارتباط برقرار کنند ، چرا که احساس می کنم در حال حاضر فاصله ی زیادی بین این متن و مادرها و کودکان و نوجوانان به وجود آمده است .
غنی زاده با اشاره به انیمیشن “شازده کوچولو” که در سال ۲۰۱۵ به بازار آمد و جرقه ای برای اجرای این نمایش توسط او شد ، گفت : من سفارش این متن را برای تبدیل شدن به درام و نمایشنامه از قبل به آقای جلائی پور داده بودم و ایشان لطف کردند و آن را نوشتند . ما آن را به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ارائه دادیم اما به دلیل کسر بودجه و مسائلی از این دست نتوانستیم با آن ها همکاری کنیم و از اجرا در آن سالن انصراف دادیم . به دعوت خانم مقتدی به تالار هنر آمدیم ، شورا پذیرفت و ما هم تمرینات را شروع کردیم . واقعا این دغدغه بر می گردد به دوران کودکی و امیدوارم این دغدغه تا پایان با من همراه باشد . این روزها در بین تمام گروه های سنی با موضوع و مضمون دوست پیدا کردن و تنهایی ، مواجه هستیم ، اینکه به قول معروف بتوانیم همدیگر را اهلی کنیم ، اهلی کردن یعنی یاد بگیریم کنار هم زندگی کنیم ، هم نشینی مسالمت آمیز جذابی که اتفاقات خوشایندی را برای بچه های ما به وجود بیاورد که متاسفانه همه ی آن ها به یک تنهایی و انزوا دچار هستند ، غمی در این تنهایی وجود دارد که حتی والدین شان را هم در بر گرفته است . عصر و دورانی که ما در آن زندگی می کنیم ، به واسطه خیلی چیزها از جمله تکنولوژی ، متاسفانه آلوده ی این غم و تنهایی است . بنایراین من فکر می کنم مضمون و ماجرای “شازده کوچولو” همیشه می تواند در زندگی همه ی ما وجود داشته باشد .
این کارگردان باسابقه ی عرصه ی تئاتر کودک و نوجوان در مورد طراحی های نمایش “شازده کوچولو” از جمله طراحی صحنه و لباس توضیح داد : کلیت ماجرا در سال گذشته اتفاق افتاد . با آقای ییلاق بیگی ]طراح صحنه [ در نمایش “لاکی عجق وجق” همکاری خیلی خوبی داشتم و از ایشان تقاضا کردم در این کار هم کنار ما باشند و خانم سهیلا باجلان ]طراح لباس و کلاه[ با آنکه در تهران زندگی نمی کنند و در انزلی هستند ، لطف کردند و پذیرفتند در این کار همراه ما باشند و ما مرتب با هم ارتباط داشتیم . اگر اشتباه نکنم اولین جلسه ای که گروه دور هم جمع شدیم ، بهمن ۹۶ بود که تصمیم به چنین فرم اجرایی گرفتیم . من ۲۵ سال است که مربی نمایش خلاق هستم و معتقدم هر نمایشی باید اثری از نمایش خلاق را در خود داشته باشد و اینکه بچه ها بدانند که می توانند خلاقانه به محیط اطراف شان نگاه کنند و از اشیا اطراف شان برای خلق خیلی چیزها استفاده کنند .
او همچنین در مورد طراحی خلاق اکسسوار نمایش اظهار کرد : ایده ی چمدان ، پرتابل بودنش ، ماسک ها ، کلاه ها و لباس ها در عین جذاب بودن ، بسیار ساده است . ما به سمت مینیمال و سادگی رفتیم ، به خاطر اینکه بچه ها بدانند به عنوان مثال صندلی شان در خانه می تواند هواپیما شود ، چمدان می تواند هزار چیز مانند گل ، دشت و گندم زار را همراه خود داشته باشد . یعنی این ایده و خلاقیت در ما وجود داشت که هر چیزی می تواند ، کاربردی داشته باشد ، آنوقت دیگر بچه ها فکر نمی کنند که از صحنه فاصله دارند و در عین آنکه جادویی در صحنه وجود دارد ، ولی دست یافتنی است .
این مدرس نمایش خلاق در مورد طراحی موسیقی و نور نیز توضیح داد : به نظر من موسیقی نمایش ما پراندیشه و متفاوت است چرا که موسیقی باید به “شازده کوچولو” می نشست ؛ شاید بچه های ما به اینگونه از موسیقی عادت نداشته باشند و دوست داشته باشند موسیقی ریتمیک همیشگی را بشنوند اما اجازه بدهیم گوش شان را به چیزهای متفاوت عادت بدهیم . اندکی بیاییم خلاقانه تر نگاه کنیم . آنقدر در حجمی که همیشه تکرار شده ، نرویم . در صحنه ، ما هیچ نوری را کامل نمی بندیم چرا که به این مسئله اعتقاد ندارم و می بینید که این چیدمان چقدر جذاب است ، انگار مدیر صحنه و دستیارش که صحنه را می چینند ، در صحنه بازی می کنند پس چرا نباید دیده شوند . ما از اینکه این فرمت را خلق کردیم ، هدف داشتیم چرا که خلاقانه است و بچه ها با ماجرای جذابی مواجه می شوند که تا به حال با آن برخورد نکرده اند . تصمیم گرفتم برای بچه ها اصلا تاریکی وجود نداشته باشد و ببینند که چه اتفاقی در صحنه می افتد و اینکه این جادو دست یافتنی است .
غنی زاده در ادامه صحبت هایش با تشکر از گروه نمایش “شازده کوچولو” گفت : من واقعا از گروه مان متشکرم چرا که تئاتر ، کار گروهی است و تنها شانسی که کارگردان دارد ، این است که بتواند یک گروه مناسب را در کنار هم چیدمان کند و بقیه آن بر عهده ی سایر عوامل است .
کارگردان نمایش “شازده کوچولو” درباره ارتباط سریع و فوق العاده بچه ها با این نمایش گفت : بچه ها واقعا فوق العاده اند . در طول اجراهای مان ، بچه ها با جواب رسانی ها و ارتباطی که با نمایش برقرار می کنند ، اتفاقات جالبی را برای ما پدید آورده اند . ترجیع بندهایی که در نمایش وجود دارد را با اینکه اولین بار است می شنوند ، آن را می خوانند . ما از ارتباط ترجیع بندها با بچه ها خیلی نتیجه گرفته ایم که این مسئله را در “لاکی عجق وجق” هم داشتیم و این همراهی و مشارکت در ذهن بچه ها حک می شود . بنابراین چون از این قضیه نتیجه گرفتیم ، آن را ادامه دادیم ، البته در هر کاری این ارتباط ، فرمول مخصوص به خود آن نمایش را دارد .
او در این رابطه ادامه داد : ما در “شازده کوچولو” علاوه بر مخاطب کودک ، مخاطب بزرگسال هم داریم چراکه بچه ها با والدین شان برای دیدن نمایش می آیند ؛ ما می خواستیم برای آن ها هم پیامی داشته باشیم و توجه آدم بزرگ ها را به این دهیم که “چرا عجیب اند” . در این اجرا بارها شده که بچه ها از پدر و مادرشان بپرسند ، “آدم بزرگ ها خیلی عجیب اند” یعنی چه و مادر و پدر موظف اند که جواب بدهند و حتی آن ها هم بروند با خودشان فکر کنند .
غنی زاده همچنین در مورد بازخورد و استقبال از نمایش “شازده کوچولو” گفت : می گویند هر کسی باید به کودکیش مراجعه کند ، مادری به من گفت بعد از این نمایش احساس کردم که چقدر خطا دارم و سال ها است که به کودکی ام مراجعه نکرده ام و چقدر با فرزندم ، بد رفتارم . بازخوردهای متفاوتی وجود دارد ، مادری می گوید نمایش طولانی است و بچه کسل می شود . سلیقه های متفاوتی وجود دارد ولی خوشبختانه بازخورد ۹۰ درصد تماشاگران خیلی خوب بود به گونه ای که خودم توقع نداشتم و واقعا فکر می کردم همه ی گروه های سنی باید با “شازده کوچولو” آشنا شوند .
وی با گلایه از ساعات اجرای نمایش “شازده کوچولو” ، در مورد حمایت رسانه ها از تئاتر اظهار کرد : شاید اگر ساعت مناسب تری برای ما در نظر می گرفتند ، می توانستیم مخاطب بهتری داشته باشیم چراکه این نمایش برای نوجوانان است و برای چنین کاری باید ساعت دوم را می داشتیم ولی متاسفانه نشد . با توجه با طرح ترافیک که ساعت ۱۹ تمام می شود و نمایش ما که ۱۸:۴۵ شروع می شود ، کار کمی آسیب می بیند .
تقاضا دارم رسانه ما را حمایت کند البته نه فقط ما بلکه کلا تئاتر را حمایت کند . تئاتر بزرگسال توانسته جای خود را باز کند ، تئاتر کودک هم خوشبختانه همینطور ولی خیلی بیشتر از این ها می تواند این اتفاق رخ دهد . از شما ممنونم که همیشه می آیید ، صحبت می کنیم و کار را انعکاس می دهید . وقتی شما بگویید تئاتر کودک این مشکلات را دارد ، این خوبی ها ولی این نقصان ها را دارد ، این اتفاق خیلی برد رسانه ای دارد و باعث می شود مسئولین توجه کنند .
کارگردان نمایش “لاکی عجق وجق” با بیان اینکه بحث تبلیغات خیلی مهم است ، گفت : در “لاکی عجق وجق” برای ما این امکان فراهم شد که گزارشی برای ما در خندوانه پخش شود . دوستان آمدند و زحمت کشیدند و این گزارش را تهیه کردند و به واسطه ی ارتباط و نه براساس یک اصل این گزارش تهیه شد و ۱۰ روز قبل از پایان اجرا ، این گزارش پخش شد و باور نمی کنید در این ۱۰ شب ، بالکن هم پر از تماشاگر بود و همه می گفتند چرا زودتر ، این تبلیغ را نرفتید . اجرای ما بعد از ۱۰ شب تمام شد اما تا یک ماه برای این نمایش ، تماشاگر می آمد فقط برای اینکه یک گزارش کوتاه از نمایش ما در خندوانه پخش شد . منظور این نیست فقط برای ما تبلیغ شود که نمایش خوب است یا بد ، منظور این است که توسط رسانه اطلاع رسانی شود .
آناهیتا غنی زاده در همین رابطه ادامه داد : مثلا ما اصلا بیلبوردی که کار کودک توسط آن دیده و تبلیغ شود ، نداریم . ما میلیون ها جمعیت کودک و نوجوان در کشور و پایتخت مان داریم ، اما یک فرصت تبلیغ نداریم . تا امروز سابقه نداشته یک زیرنویس در تلویزیون برای نمایش کودک بروند ، قشری که با زحمت و تلاش کار می کنند . همیشه فکر می کنند کار کودک ، کار کم دردسری است در حالی که اصلا اینگونه نیست ، برعکس کار کودک خیلی ظریف و حساس است . همه ی ما هر آنچه در شخصیت مان داریم از کودکی مان داریم ، چه چیزهای خوب و چه بد ، بنابراین کودکی از خیلی شاخصه های ویژه ای برخوردار است و توجه همه باید به کودکی باشد . کودکان ما هستند که آینده جامعه ی ما را می سازند پس اهمیت شان خیلی زیاد است . این ها حرف هایی است که من سال های سال است که می گویم اما فکر می کنم مدام باید تکرار شود چون ما آدم بزرگ هایی که خیلی عجیب هستیم گاهی فراموش می کنیم که به بچه ها باید خیلی بیشتر توجه کنیم .
سلام و وقت بخیر خدمت شما دوستان و همکاران عزیز
اول ممنونم از لطف و مهر همیشگی تون برای انعکاس اخبار تاتر کودک و نوجوان و دوم میخواستم خواهش کنم نام آقای دکتر بهرام جلالی پور در مصاحبه اصلاح بشه لطفا.
بازهم سپاسگزارم .
با سلام و سپاس از همراهی و توجه شما
مورد مربوطه اصلاح شد.
موفق باشید