نمایش “فرجام سفر طولانی طوبی ” به نویسندگی علیرضا نادری و کارگردانی محسن حسن زاده که پیش از این در سی و دومین جشنواره تئاتر فجر به روی صحنه رفت و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت ، این روزها در سالن چهارسو مجموعه تئاتر شهر اجرا می شود . به همین بهانه خبرنگار تئاتر فستیوال گفت و گویی را با محسن حسن زاده ، کارگردان نمایش ترتیب داده است که می توانید آن را در ادامه مطالعه نمایید.

نمایشنامه “فرجام سفر طولانی طوبی” چه ویژگی هایی داشت که آن را برای اجرا انتخاب کردید؟

پرداختن به فرهنگ ، خرده فرهنگ ها و روابط انسانی ای که حاکم است و زیست بومی که نمایشنامه به آن پرداخته ، برای من آشنا بود و در واقع تمام خاطرات کودکی من را تداعی می کرد . گذشته از این ، شکلی که نادری برای داستانش انتخاب می کند ، برای من جذاب بود . متاسفانه این نوع روابط ، شرایط اقتصادی – اجتماعی ای که نمایشنامه به آن پرداخته همچنان قابل مشاهده است . دغدغه ای مطرح کردن این مسائل بود تا تماشاگر نیز در این دغدغه سهیم شود .

تشکیل این گروه پر تعداد که شامل ۲۰ بازیگر می شود چگونه شکل گرفت ؟ انتخاب بازیگران به چه صورت بود ؟

من یک بار پیش از جشنواره بین المللی تئاتر فجر ، این نمایشنامه را در بزرگداشت علیرضا نادری یعنی در پانزدهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی ، نمایشنامه خوانی کردم . نمایشنامه خوانی را با بچه هایی کار کردم  که تقریبا ۵۰ – ۶۰ درصدشان شاکله ی همین گروهی هستند که شما اجرایشان را دیدید . بازخورد تماشاگران در نمایشنامه خوانی نقطه ی امید و دلگرمی بود برای ما تا این نمایشنامه را به روی صحنه ببریم . در کنار همه ی این مسائل دغدغه ی خود بچه ها معرفی کردن فرهنگی متفاوت است . شاید تماشاگر پایتخت نشین ما  خیلی آشنا نباشد ، شاید برای اولین بار باشد که با این مسئله مخصوصا مسئله لهجه روبرو می شود . همین مسائل باعث شد که ما تصمیم بگیریم که این نمایشنامه را به روی صحنه ببریم . با بچه ها این مسئله در میان گذاشتم . با وجود اینکه به هر ترتیب  cast  بزرگی هم داشتیم ، تعداد بازیگران زیاد بود ولی بچه ها با من همراه شدند ، در آن ایام با انگیزه حضور در جشنواره و بعدها برای اجرای عموم . همه ی مشکلات را ، هم من ، هم گروهم به جان خریدیم تا این نمایشنامه به سرانجام برسد.

این نمایش در جشنواره فجر ۳۲ ، ۲ ساعت بوده و الان حدود نیم ساعت از زمانش کم شده . به غیر از این تغییر ، نمایش دیگر چه تغییراتی داشته است ؟

نیم ساعت کم نشده . تقریبا ۱۵ دقیقه کم شده است . غیر از این ، بازیگر اصلی نمایش که نقش ارباب را بازی می کرد ، این روزها خود من نقشش را بازی می کنم ، بازیگر برگزیده جشنواره هم بود ، به خاطر مشکلات مالی و اقتصادی ای که این روزها در تئاتر ما حاکم است ، در نمایش حضور ندارد . پیشتر از این در یک تئاتر آزاد بازی می کرد و دستمزد خیلی خوبی هم می گرفت . قرار بود در نمایش ما هم حاضر شود که قبول نکردند . یک منطق دو دو تا چهارتایی شرایط زندگی و شرایط فردی بازیگری که بهر حال سال ها درگیر مشکلات اقتصادی  در عرصه ی تئاتر بوده ، باعث شد این نمایش در اولویتش نباشد و به اثری که  زندگی شان را تامین می کند ، بپردازد. این می تواند برای تئاتر ما معضلی باشد که من احساس می کنم یک زنگ خطر است . این یک صورت مسئله است که تازه مطرح شده که چرا بازیگری که برگزیده جشنواره فجر هم هست ، یک نمایش حرفه ای آن هم در مجموعه تئاتر شهر را رها می کند و فقط برای کسب درآمد به یک تئاتر آزاد می پردازد .

بعضی از اساتید و منتقدین معتقد بودند که تنها ضعفی که نمایش شما دارد ، در واقع طولانی بودن و ریتم کار است . شما این نظر را درست می دانید یا نه ؟

هر نقد و هر نظری درست  و محترم است وآن کسی که آن را مطرح می کند یک رهیافتی داشته که آن مسئله را مطرح کرده ، من اصلا نمی توانم قضاوتی کنم . فقط برای نظرات دیگران احترام قائلم  و احساس می کنم اگر مطرح شده ، کاملا درست است . ولی زاویه دید من این است که تئاتر ما یک سری تعریف پیدا کرده  و خود تئاتری ها هم به این تعاریف تن دادند و این به نظر من خیلی مهم است . من احساس می کنم این نمایش الزامش همین ریتم است و ریتم تعریف واحدی در نمایش ندارد . شرایط زندگی عصر حاضر ایجاب می کند ریتم بالا و تمام این مسائل دامن گیر زندگی ما باشد . این نگاه فردی و شخصی است ، که گفتم برای این هم احترام قائلم . ولی از طرفی هم اعتقاد دارم که این ریتم فراخور نمایش من بوده است . جدای همه ی این مسائل ما باید شرایط سالن هایمان را هم در نظر بگیریم . شما نگاه کنید سالن چهارسو ، صندلی هایی که در دوره بازسازی تئاتر شهر مثلا تعویض شدند و تماشاگران روی صندلی های بازسازی شده می نشینند ، صندلی هایی است که سابق بر این در فرهنگسرای نیاوران عمر خودش را کرده بود . در این شرایط تماشاگر نمایش می بیند و کاملا هم حق دارد ، هزینه کرده ، آمده و روی صندلی احساس راحتی نمی کند ، مسلما همه ی این ها دست به دست هم می دهد که شاید کمی نمایش برایش سنگین باشد . ولی من کاملا برای نظر دیگران احترام قائلم ، منتقدان که جای خود دارند ، آدم هایی که در این رشته سررشته و تخصص دارند . تماشاگران عزیزی هم که می آیند ، من برای نظرشان احترام قائل ام . هر شب ما سعی می کنیم به نوعی با توجه به نمایشنامه این مسئله را کمرنگ کنیم .

حمایت های دولتی از کار چطور بود ؟

حمایت های دولتی هیچ طوری نبود . تا لحظه ای که من دارم با شما صحبت می کنم ، از جشنواره فجر پیگیر این موضوع بودم و تا به امروز هنوز چیزی مشخص نیست . یک وعده ای که به همه ی گروه ها داده می شود ، وعده ای در حد حرف به من داده شده ، این در حالی است که من متفاوت از شرایط گروه های دیگر روزی ۳۵۰ هزار تومان فقط هزینه رفت وآمد گروهم از قم به تهران است . بهر حال من قبول کردم این نمایش را  با همه ی این شرایط به روی صحنه ببرم و شاید برای کسی هم مهم نباشد ولی نباید برای مرکز هنرهای نمایشی و معاونت هنری اینچنین باشد چون دوستان نهاد دولتی و متولی اند که باید فکر کنند و برنامه و راهکار داشته باشند . من تا به امروز حداقل در سیستم وزارت ارشاد و بخش معاونت هنری نه امیدی را می بینم نه تدبیری را  . امیدوارم به صورت اورژانسی فکری در مورد این مسائل شود و در نهایت ما به برنامه ای برسیم که هنرمندان انقدر سردرگم نباشند .

در این چند روزی که از اجرای عموم نمایش گذشته ، استقبال مردم چگونه بود ؟

با توجه به اینکه آخر تعطیلات تابستانی است و مشکلات اقتصادی ای که دامنگیر بخش عظیمی از جامعه است ، خدا را شکر استقبال بد نبوده است . هر چند ما الان داریم با شرایطی مبارزه می کنیم که متاسفانه این شرایط در تئاتر ما جا افتاده است . ما امروز داریم نمایشی را روی صحنه می بریم که همه بازیگران حرفه ای عرصه ی تئاتر هستند ، آدم هایی که سال ها در استان قم فعالیت کردند ، در تهران اجرا داشتند . ولی چهره ی سینمایی و تلویزیونی نیستند ، این یک واقعیت است . هنر ما چیزی است که روی صحنه آن را عرضه می کنیم ، نه پیشینه ی بازیگرانمان . این شرایطی است که شاید امروز تماشاگر ما خیلی با این واقعیت آشنا نباشد . متاسفانه شکل تئاتر تجاری غلبه و سیطره ی خودش را در تئاتر حرفه ای نو خیلی گسترده کرده است . این در شرایطی است که خیلی راحت ، هم هنرمندان هم مدیران و متولیان این مسئله را پذیرفتند . این معضلات دامنگیر گروه های مستقلی می شود که با اتکا به اثر هنریشان می خواهند فعالیت خودشان را ادامه بدهند. من اعتقاد دارم که تماشاگر آنقدر فهیم هست که در نهایت دست روی انتخاب درست بگذارد .

 در زمان جشنواره عروسکی که سالن ها در اختیار جشنواره است ، اجرای نمایش طوبی متوقف می شود یا نه ؟

اجرای ما متوقف می شود و بعد از جشنواره قرار است دوباره اجرا داشته باشیم ، هر چند شرایط اقتصادی و مالی گروه در هاله ای از ابهام است . امیدواریم بتوانیم این مسائل را حل کنیم و همچنان بعد از جشنواره هم روی صحنه باشیم .

نمایش “فرجام سفر طولانی طوبی” بعد از جشنواره تا چه زمانی روی صحنه می ماند ؟

تا نیمه های مهر که تاریخ دقیقش بعدا اعلام می شود .

در انتها اگر حرفی با مردم و مخاطبان دارید ، بگویید.

طبیعتا حرف خاصی باقی نمی ماند جز اینکه ما اثری را به مخاطبانمان عرضه می کنیم که به نظر من دیدن آن می تواند فضای متفاوتی را برای مخاطب به وجود بیاورد . لازم است که ما با فرهنگ فولکلوریک و تمام داشته هایی که دور از ما است ، آشنا شویم . در همین کشور ، همین جغرافیایی که همه مان در آن ریشه داریم ، این مسائل وجوه اشتراکی است که لازم است از آنها آگاه شویم . به خاطر همین مسئله دعوت می کنم از همه ی مخاطبان که بیایند و نمایش را ببینند .