نقدی بر نمایش «بهمن» به کارگردانی علی زندیه

عطشِ نوشتن نمایشنامه در میان جوانان را دوست دارم.

اما طی این سالیان که تلاش کرده‌ام به تماشای آثار گروه های جوان تئاتری بنشینم و نقد را ابزاری در جهت رشد این نسل شجاع و خلاق قرار دهم، کم نبوده اند نمایشنامه‌هایی نوشته جوانان که از فضای اجتماعی، هنری، سیاسی و فرهنگی ایران چنان دور بوده‌اند که در حوزه تولید متن ، ناامید شده بودم .

اما نمایشنامه «بهمن» نوشته مهدی زندیه بعد از مدت ها باعث شد در حوزه نمایشنامه نویسی به نسل جوان امیدوار شوم.

«بهمن» متنی است ساده و روان؛ و نانِ همین ساده بودن هنرمندانه اش را می‌خورد. قصه ای ساده می‌گوید که بسیار هوشمندانه با نماد های همه فهم، معانی مورد نظرش را به مخاطب می‌رساند و این اولین برگ برنده نمایش «بهمن» است .

در ادامه، این متن خوب و جمع و جور، با یک کارگردانی اصولی توسط علی زندیه به اثری تبدیل شده است که مخاطب را تا پایان با خود همراه می‌کند. دکور نمایش بسیار کاربردی است و در همان صحنه اول ، تکلیف مخاطب را با فضا و موقعیتی که قصه در بستر آن جریان دارد روشن می‌کند. به این مهم، طراحی لباس نیز کمک می‌کند و شخصیت هر یک از پرسوناژها را در نگاه اول به مخاطب معرفی می‌کند و این‌گونه به سادگی تکلیفِ مخاطب با نمایش روشن می‌شود که قرار است چه قصه ای را بشنود و از چه آدم هایی.

طراحی میزانسن درست و در عین حال فعال که منجر به استفاده درست از همه نقاط صحنه می‌شود، ریتم بصری مناسبی ایجاد می‌کند که علی رغم ثابت بودن صحنه و آکسسوارها و حتی لباس بازیگران، چشمان مخاطب تا پایان همراه نمایش است و خسته نمی‌شود.

البته ریتم نمایش در بیان قصه کمی کند است و می‌شد با کم کردن از دیالوگ های تکراری و شوخی هایی که چند بار تکرار می‌شدند و گاهی هم کارایی خود را از دست می‌دادند ، ریتم مناسبی برای اثر ایجاد کرد.

اشاره به نکته ای در مورد شوخی های «بهمن» را ضروری می‌دانم ، آن هم اینکه شوخی های این نمایش به اندازه و قاعده هستند (به جز همان چند موردی که می‌شد کوتاه شوند.) و بدون اصرار بر اروتیک بودنِ خارج از قاعده یا سیاسی بودنِ شعاری و یا استفاده از شوخی های اینستاگرامی، می‌توانند مخاطب را بخندانند و حتی باعث تلخ خند شوند و این از ویژگی های مهم و بارز نمایش «بهمن» است؛ که هم مدیونِ متنِ خوب است و هم کارگردانیِ درست و صد البته بازی های اغلب درست و به قاعده و به اندازه.

«بهمن» یک نمایش ساده و دوست داشتنی است که نقد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را به شکلی ابژکتیو و بدون گل درشت بودن، انجام می‌دهد و علی رغم همه این نقد ها، در روزگار سخت و گزنده امروزِ روز ما، می‌تواند مخاطب را بخنداند و این امتیاز کمی نیست.

المیرا نداف – نویسنده میهمان