ضد یادداشتی بر ” عاشقانه های نا آرام ”

نقد ساحتی دارد که هر اثری در آن جای نمی گیرد ، چرا که هر اثری لیاقت نقد شدن را ندارد . در واقع اثری نقد می شود که حداقل شاخصه های یک اثر هنری را داشته باشد . اما گاهی هستند برخی آثار ، که هیچ شایستگی و لیاقتی جهت نقد شدن ندارند ، اما برای روشن شدن راه از بی راهه و سِره از ناسِره ، منتقد ناگزیر است از نقد اثر .

” عاشقانه های نا آرام ” نیز از این قسم آثار است .

هرکس که حداقل یک دوره ی کوتاه ِ نمایشنامه نویسی را گذرانده باشد ؛ فاصله ی ایده ، طرح و نهایتا نمایشنامه را می داند ، فاصله ای که طی شدن آن چندان سهل نیست و هر کسی توانایی طی کردن آن را ندارد .

حال آنکه ” عاشقانه های نا آرام ” نه ایده دارد و نه طرح ، چه برسد به نمایشنامه . گویی نویسندگان این به اصطلاح نمایشنامه ، در یک دور ِهمی ساده ، مثلا وقتی در کافه ای نشسته بوده اند ، یکی شان بشکنی زده و گفته : ” چه خوب می شود اگر … ” و این گونه شد که اثری به روی صحنه رفت که به بازسازی صحنه های عاشقانه سینمایی پرداخت . به همین سادگی !! البته با بلیت ۱۰۰ هزار تومانی و در سالنی که حتی سیستم تهویه هوایش خاموش است .

بعد از بررسی نمایشنامه داشتن یا نداشتن این اثر و مشخص شدن اینکه نمایشنامه ندارد ، بد نیست بپردازیم به کارگردانی آن :

در کارگردانی این به اصطلاح تئاتر ، هیچ اتفاق خاصی رخ نداده است . گویی کارگردان به بازیگران گفته است که بروید و آن سکانس از فلان فیلم را که می خواهید در نمایش بازی کنید ، مانند طوطی ، مو به مو ، حفظ کنید و تقلید ، البته تقلیدی که بسیار ناموفق از کار در آمده است .

موسیقی اثر بی ربط به این مثلا نمایش ، فقط حرف خود را می زند و تنها گوش نواز است .

ولی نور آزار دهنده است و مستقیم در چشم تماشاچی است . در واقع از پشت دکور که پنجره هایی است کرکره ای ، نور ، مستقیم به چشم تماشاچی می خورد . گویی هدف ، دیده نشدن صحنه و بازیگران است ، یک ضد نور ( سیلوئت ) درست و حسابی . در سایر پرده ها هم که نور تنها صحنه را روشن می کند ، بی هیچ معنا ، هدف و بی هیچ پرسوناژی که البته پرسوناژ داشتن نور ، در آثار بسیار با کیفیت بالا  ، مطرح است و اساسا ربطی به این مثلا نمایش ندارد .

دکور ، تنها شیک است . اما عملا بی استفاده است و به اصطلاح ” آفتابه ، لگن … ” است . چنان که حتی در پرده ای که بازیگر ( فریبرز عرب نیا ) وارد رستوران می شود ، با اینکه در دکور ، درب وجود دارد ، استفاده ای از آن نشده و بازیگر از پشت دکور وارد  صحنه می شود .

نیمکت نیز القاگر هیچ موقعیت و هیچ مکانی نیست ، نه خانه ، نه پارک ، نه خیابان و نه … و اینها نه تنها مشکلات کارگردانی را نشان می دهد ، بلکه ضـــعف متن ( یا به اصطلاح نمایشــــــنامه ) را هم مشخص می کند ، متنی که چون قصه ندارد ؛ پس مکان ، زمان و موقعیت مشخصی هم ندارد . متنی که تنها وصله پینه ای است از چند سکانس فیلم های سینمایی .

میزانسن ها نیز تنها و تنها بر یک اساس شکل گرفته اند : نزدیک بودن بازیگران به میکروفن هایی که در دو سوی صحنه قرار داده شده اند ! و آن جایی که بازیگر از میکروفن دور مانده است ( نیکی کریمی ) صدایش گنگ و درهم است و به سختی شنیده می شود .

و نهایتا بازیگران ، که  تنها مزیت این نمایش ۱۰۰ هزار تومانی هستند ، تنها علتی که می تواند مردم را به سالنی دولتی با بلیت ۱۰۰ هزار تومانی بکشاند ، بازیگرانی که اکثر قریب به اتفاقشان سینمایی هستند و با مدیومی به نام تئاتر غریبه :

نیکی کریمی با گمان اینکه دوربین فیلم برداری از چهره اش نمایی نزدیک ( close up)  گرفته است و بقیه ی بدن اش دیده نمی شود و البته طبق عادت سینما ، وقتی روی مبل نشسته ، پاهایش در هم گره خورده است ، اکتی بی معنا ، برنامه ریزی نشده و غیر تئاتری و زننده .

و این اتفاقی است که تقریبا برای همه ی بازیگران می افتد ، بازیگرانی که فقط دیالوگ می گویند ، با اکت هایی محدود و بی ربط به دیالوگ ها و احتمالا استفاده زیاد از میمیک صورت که در تئاتر و به نسبت سالنی که این اثر در آن در حال اجرا است ، ارزش نمایشی و دراماتیک ندارد و اساسا دیده نمی شود .

یکتا ناصر که همان دیالوگ های بی هیچ اکتِ خود را هم با تپق های فراوان بیان می کند و صدا که نه ، جیغ هایش ، بیشتر شبیه به بوق می شود وقتی که سعی می کند تئاتری دیالوگ بگوید و عرب نیا که سرد ، بی روح و در واقع بی انگیزه و مکانیکی بازی می کند و نیکی کریمی که از استفاده ی ساده از آکسسوار ساده صحنه نیز عاجز است و حین ریختن چای از قوری به فنجان ، درِ قوری را می اندازد و اصرارش برای به پا کردن کفش های پاشنه بلند ، راه رفتن اش بر روی صحنه را هم دچار مشکل کرده ، راه رفتنی که اساسا با شخصیتی که او بازی می کند بی ربط است و نهایتا صدای او که اصلا به گوش نمی رسد و گنگ و نامفهوم و غیر تئاتری است .

محمدرضا فروتن نیز بد است ، به شدت تلاش می کند ادای ” هامون ” ( زنده یاد خسرو شکیبایی ) را درآورد و در این ادا درآوردن تبدیل شده است به یک لمپن تا یک روشنفکر شاکی ، یا به یک ” هامون ” .

به جز سیامک صفری ، پانته آ بهرام و نسیم ادبی که بازیگران خوب و فعال تئاتر هستند و با این مدیوم آشنایند و انصافا وقتی روی صحنه ی ” عاشـــــقانه های نا آرام ” می آمـــــدند چــــیزی بر هیچ چیز آن می افزودند و تماشاچی را دقایقی مجذوب صحنه ی تئاتر می کردند ، باقی بازیگران تفاوتی با آکسسوار صحنه نداشتند ، همچنان که آکسسوار صحنه بی فایده بود ، حضـــــور آنها نیز بی فــــایده بود ( البته جز نام شان که منجر به جذب مشتری برای بلیت ۱۰۰ هزارتومانی می شود ) ، بازی هایی لوس و غیر تئاتری یعنی همراه با اکت های بی معنا و بی هدف ، پر از تپق ، استفاده ی بیش از حد از میمیک صورت ، اصرار برای به پا کردن کفش های پاشنه بلند ، لباس های بی ربط به پرسوناژ ها و … که به گمان من کارگردان ِ جوان اثر ، مرعوب این چهره های سینمایی ، ریش و قیچی را به آنان سپرده و خود فقط ناظر ماجرا بوده است . و کاش وضعیت اقتصادی تئاتر ما و اهالی آن به گونه ای بود که هنرمندان این عرصه و بازیگرانی چون سیامـــــک صفری ، پانته آ بهـــــرام و نسیم ادبی را مجبور به پذیرش چنین پروژه های غیر تئاتری نمی کرد .

و در اینجا دیگر صحبت از ریتم و میزانسن فعال و دکور فعال و دراماتورژی نمایشنامه و دراماتیک شدن اثر صحنه ای و … بی معنا است و اساسا در این مثلا نمایش جایگاهی ندارند .

” عاشقانه های نا آرام ” یک به اصطلاح نمایش است ، که تا پنجمین شب از کل ِ ده شب اجرایش نه پوستر دارد، نه بروشور .

یک به اصطلاح نمایش که ویترینی است برای به نمایش گذاشتن چهره های سینمایی ، بی هیچ قصه ، هیچ خط روایی و هیچ و هیچ .

فقط صحنه است که از بازیگران غیر تئاتری و ناشی ، پر و خالی می شود و تماشاچی است که لحظه شماری می کند تا این به اصطلاح نمایش به پایان برسد .

المیرا نداف – نویسنده میهمان