یادداشتی بر نمایش “همه دزدها که دزد نیستند” به کارگردانی مهدی ارجمند
دیدن نمایشی از آثار داریوفو این نوید را به مخاطب خود می دهد که فردی دغدغه مند پشت صحنه نمایش قرار دارد و آن را کارگردانی می کند زیرا انتخاب متنی از این نویسنده مطرح ایتالیایی کار ساده ای نیست . داریوفو همیشه در آثار خود علاوه بر نویسنده ، منتقد بوده و انتظار می رود فردی که اثر او را برای اجرا انتخاب می کند ، هم حرف صاحب اثر را درک کرده و هم دغدغه اش او را به سمت چنین اثری سوق داده باشد .
نمایشنامه “همه دزدها که دزد نیستند” یکی از تاثیرگذارترین آثار این نویسنده بزرگ است . داریوفو در این نمایش نیز همچون دیگر آثار خود به نقد اجتماعی می پردازد و بسیار هوشمندانه سوژه مورد نظرش را در غالب کمدی بیان می کند . مضمون اصلی این نمایش خیانت است ولی مخاطب خود را مدام در مرز بین سوءتفاهم و یا درک حقیقت معلق نگه می دارد . داریوفو در حقیقت در این اثر خیانت در جامعه را نقد می کند و با به نمایش درآوردن آن با لحنی طنز به بیان واقعیت می پردازد . رمز موفقیت نویسنده در این اثر چگونه بیان کردن این معضل اجتماعی است . او در هر لحظه مخاطب خود را بیش از پیش درگیر قصه می کند و بدون آنکه لحظه ای او را از قصه جا بگذارد ، با تکیه بر کمدی خلاقانه که در روایت داستان وجود دارد ، فضا را برای او جذاب تر می کند و رازی جدید را فاش می کند .
“همه دزدها که دزد نیستند” همچون نامه ای سر بسته است که رازهای زیادی را در خود جای داده و به موضوعات مختلفی اشاره می کند . این نمایش ماجرای دزدی را روایت می کند که وارد خانه معاون شهردار می شود و از آن پس اتفاقات فراوانی رخ می دهد . اجرای چنین نمایشی با قصه ای پرکشش قطعا بدون بازی خوب گرفتن کارگردان نمایش از بازیگران ممکن نبود زیرا یک اکت نا به جا در این اجرا می توانست به شدت به ریتم اثر ضربه بزند و مابقی قصه از دست برود .
این نمایش با آنکه قصه ای ساده را روایت می کند ولی در پس هر سوژه اش مفهومی نهفته است ، علاوه بر آنکه مخاطب را می خنداند او را به فکر نیز وامیدارد . دیگر ویژگی این نمایش شیوه پازل گونه آن است که کارگردان آن را تا پایان حفظ می کند و در آخر برای مخاطب گره گشایی می کند . مخاطب در پایان با کنار هم قرارگرفتن اتفاق ها و گره های داستان خود از هر سوژه نمایش نتیجه گیری می کند به عنوان مثال قصه نمایش بر برملا شدن راز زندگی معاون شهردار می گذرد و اتفاق هایی از پس آن می افتد که قصه را هر لحظه دیدنی تر می کند .
کمدی موقعیت ویژگی اصلی این متن است که در این اجرا بیش از هر چیز به چشم می خورد و کاملا منطبق بر قصه پیش می رود .
مهدی ارجمند کارگردان جوان تئاتر نیز در انطباق کمدی موقعیت این نمایش با روند داستان موفق بوده و توانسته “همه دزدها که دزد نیستند” را به اثری قابل دیدن بدل کند .
در این نمایش نظم حرف اول را می زند ، این ویژگی اجراهایی است که میکائیل شهرستانی در آن حضور دارد و گروه را هدایت می کند ، همچنین بازیگران جوان این نمایش که تحت نظر او اولین تجربه های خود را پشت سر می گذارند ، با آنکه هر یک هنرجو هستند ولی همگی متعهد به نقش و میزانسن هایی هستند که کارگردان برای آنها معین کرده است و هر یک کاملا به اندازه و به جا ایفای نقش می کنند . زیرا ویژگی اصلی یک اجرای موفق در آن است که اگر ساختاری کمدی است از قوانین کمدی خود پیروی کند و برای بیشتر خنداندن مخاطب از حد خود خارج نشود . در این اجرا نیز هر اتفاق دقیقا همان لحظه که مخاطب انتظارش را می کشد رخ می دهد بدون اندکی درنگ . حتی دیالوگ های طنز پرسوناژ “دزد” نیز بسیار به اندازه بیان می شود و در حد نیاز مخاطب خود را می خنداند بی آنکه از خط خارج شود و یا با استفاده از فضای کمیک قصه به لودگی روی آورد .
دراماتورژی درست و اصولی که در این نمایش شاهدش هستیم بی شک به نمایش جان بخشیده و فضای داستان را به فضای امروز جامعه بیشتر نزدیک کرده و سبب درک بهتر مخاطب از روند داستان شده است .
در “همه دزدها که دزد نیستند” به کارگردانی مهدی ارجمند طراحی گریم و چهره پردازی هوشمندانه ای به چشم می خورد ، طراحی ماسک بر صورت برخی از پرسوناژهای نمایش که از ابتدا مخاطب به دنبال جوابی برای آن می گردد ، بسیار خلاقانه است . مخاطب جواب این سوال را در پایان نمایش بی آنکه به آن اشاره ای شود درک می کند و این اتفاق از روندی بسیار منطقی حاصل می شود . استفاده از این المان خاص و همچنین ریتم متناسب و طراحی صحنه کاربردی این نمایش نیز از دیگر ویژگی هایی است که هر یک بر عیار اجرای “همه دزدها که دزد نیستند” می افزاید و این اجرا را دیدنی کرده است .
نسترن داوودی – دپارتمان نقد تئاتر فستیوال
