شانزدهمین جشنواره بین المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک مانند دوره های پیشین خود پس از دوسال در شهریورماه امسال در تهران برگزار شد . پیش از آغاز این جشنواره تئاتر فستیوال میزگردی با کارگردانان جوان تئاتر عروسکی چون روشنک کریمی ، رامین سیاردشتی و مرتضی سعیدیان برگزار کرد و در آن به دشواری های رسیدن آثار جشنواره به اجرای عموم پرداخت .

بخش نخست این میزگرد به اجرای عموم نداشتن آثار راه یافته به جشنواره و عدم توجه به تئاتر عروسکی نسبت به دیگر آثار اجرایی اختصاص یافت و اکنون در بخش دوم این میزگرد نظر این کارگردانان عروسکی در رابطه با غیررقابتی بودن جشنواره عروسکی تهران-مبارک و میزان توجه به دانش نظری و کار پژوهشی در جشنواره نمایش عروسکی تهران-مبارک بیان شده است که در ادامه می توانید بخوانید .

تئاتر فستیوال : نظرتان راجع به جشنواره و غیر رقابتی بودن آثار چیست ؟ آیا این غیر رقابتی بودن می تواند لطمه ای به تئاتر عروسکی بزند ؟

رامین سیار دشتی : به نظرم این قضیه کمی سلیقه ای است . واقعا باید دید که آیا گزینش کردن کارها و انتخاب بهترین ها به ارتقای علمی کارها کمکی می کند ؟ اگر کمک می کند که خیلی خوب است . خیلی از جشنواره های دنیا رقابتی هستند  و جایزه می دهند . در بعضی جاها این جایزه به صورت لوح تقدیر و تندیس است و در بعضی مواقع دیگر جایزه نقدی است ویا گاهی تنها به صورت تقدیرنامه است . به نظرم باید دید که این بخش چه کمکی به ارتقای کیفی و کمی کارها می کند و الا قطعا یک تعدادی هستند که دغدغه آن ها این است و دوست دارند که جایزه بگیرند . قطعا برای همه ما بزرگترین و بهترین جایزه این است که این نوزادی که خلق شده ، سالم خلق شده باشد ، دیده شود و مورد تحسین ذهنی و روانی تماشاچی قرار بگیرد . این بزرگترین جایزه است . حال به نظرم آنقدر اهمیتی ندارد که تندیس یا لوحی بدهند یا ندهند .

تئاتر فستیوال: بیایید جایزه نقدی را از رقابتی بودن کنار بگذاریم و بگوییم که به سه کار برتر اولویت اجرای عموم می دهیم ، اینگونه حداقل یک داوری صورت بگیرد .

روشنک کریمی : من این را قبول ندارم چون ما کارشناس نداریم.  در این سالها من هر سال در جشنواره تئاتر کودک حضور داشته ام . ولی کارشناس واقعی نداریم و نظرات همه به سلیقه ها و روابط و چیزهای شخصی بر می گردد و همه چیز نسبی است . به همین دلیل من همیشه ترجیح میدهم که جشنواره رقابتی نباشد . با این که در این چند سال اخیر من هر سال جایزه ی یک بخشی را دریافت کرده ام ، ولی احساس می کنم که در آن صورت به بازی افراد نگاه نمی شود ، به چیزهای دیگری توجه می کنند ، همه ی ما همانطور که تنوع قیافه داریم ذهنیت ها و کارهایمان هم متفاوت است و متاسفانه آن هایی که به دیدن کار می نشینند نمی گویند که ما کارشناس هایی هستیم که می خواهیم متن را برگزیده کنیم . بلکه می گویند من از این جنس بازی و از این متن خوشم می آید و همه ی انتخاب ها سلیقه ی شخصی افراد است . به همین خاطر در هیات بازبینی یک کاری می درخشد ، ولی همان کار را هیات داوران هیچ ارزشی برایش قائل نمی شود ، برای این که ترکیب فکریشان متفاوت است در حالی که هر دو گروه استادانی با تجربه هستند . به همین دلایل ترجیح من  این است که رقابتی نباشد ، دوستانه و شاداب مانند مبارک باشد و همه تندیس بگیرند و به همه اجرا دهند . مخاطب و تئاتری ها می آید آن کارها را می بینند و خودشان می گوید که کدام کار بهتر است .

رامین سیار دشتی : من یادم است که در دوره های قبل ، بخشی به عنوان بهترین آثار به انتخاب تماشاگران وجود داشت که اتفاق بسیار خوبی بود ، زیرا ما در نهایت کار را برای مخاطب اجرا می کنیم . اگر او لذت ببرد و کاری که من به او ارائه می دهم را دوست داشته باشد و بپسندد و کار بتواند چیزی به او اضافه کند اتفاق بسیار خوبی رخ داده است . صاحب نظران یک بخش این موضوع هستند . اگر رقابتی کردن جشنواره برای گروه ها پیش برنده و مفید باشد ، چه بهتر که اتفاق بیافتد و اگر نه انتخاب آثار توسط تماشاگران می تواند مثبت و راهگشا باشد.  در کل سطح کیفی و کمی تئاتر عروسکی ، در قیاس با تئاتر غیرعروسکی مجال رشد و پیشرفت پیدا نکرده است ، در این سال ها نگاه جدید و زیبایی شناسی به جوانان تئاتر ما تزریق شده است ، امروز کسی به سراغ متن بیضایی که در دوران خود درخشان بوده نمی رود و تماشاگر امروز که کارهای رضا ثروتی و یا همایون غنی زاده و … را می بیند احتمالا کارهای دیگرکمتر برای او جذاب است .  این اتفاق به دلیل این است که نگاه نو به تئاتر ما تزریق شده است باید در تئاتر عروسکی هم این اتفاق بیافتد ، تکنیک ها و راهکارهای جدید را جستجو کنیم . من هنوز معتقد هستم با توجه به این که تکنیک کارم را سایه انتخاب کردم ولی هنوز این تکنیک جای کار و قابلیت پردازش دارد و ما در تئاتر عروسکی آن را بسیار کم دیده ایم باید این ها توسط افراد علاقه مندی که با تکنولوژی و تئاتر روز دنیا در حوزه تئاتر عروسکی در ارتباط هستند کشف شود و با ایده های نو اجرا شود ، تا آن بالندگی را که در تئاتر غیرعروسکی می بینیم ، انشالله در تئاتر عروسکی هم ببینیم .

مرتضی سعیدیان : ما وقتی به سینمای ایران نگاه می کنیم می بینیم که در طول سال بخش اعظمی از اکران ها به جشنواره فیلم فجر بر می گردد ، بخشی هم فیلم هایی هستند که در طول سال تولید می شوند ولی در  فضای خارج از جشنواره هستند ، کسی که دبیر جشنواره تئاتر عروسکی می شود نیز باید مسئول باشد . ما این توقع را از او داریم . ما برای این جشنواره کار کرده ایم و نگاهمان به خانم برومند بوده است و وقتی تمام می شود این نگاه همچنان وجود دارد و نیاز داریم که باز ایشان همه ما را کنار هم بنشاند و بگوید به واسطه این جشنواره که من دبیر آن بودم و شما در آن شرکت کردید ، حالا می خواهیم به اجرای عموم برویم ، در این باره نظر بدهید . حال فردی که می خواهد خارج از جشنواره اجرای عموم برود ، کارکرد ونگاهش چیز دیگری است ، ممکن است او بخواهد کاری را تولید کند ، ولی دیگر آن به جشنواره مربوط نیست . به هر حال این توقع وجود دارد ، وقتی جشنواره تمام می شود توقع ما بچه های عروسکی این است که این موضوع فراموش نشود ، سال  گذشته نوید ها داده شد که ما اجرای عموم ها را جدی بگیریم و مطمئن باشیم که اجرا می رویم ، ولی متاسفانه این حرف تنها در ۸ کار خلاصه شد .

علاوه بر این ها همانقدر که ما در ایران کار پژوهشی می کنیم ، به همان میزان هم به آن اهمیت می دهیم ، باید این سیر به گونه ای باشد که بتوانند آن را مشاهده کنند . چون معتقد هستم سیر تاریخ تئاتر را بر اساس اجراها نمی بینند ، بر اساس تاریخ ادبیات نمایشی خود می بینند . همانطور که هیچ وقت نگفتند اجرای کارهای شکسپیر در انگلستان چه بوده است و با چه شیوه ای کار می کرده است . در تاریخ تئاتر ایران هم بیشتر از آنکه به سمت فرم بروند محتوا را به لحاظ ادبیات دنبال کرده اند ، در صورت تامین مالی، که ما معضل بزرگی در این زمینه داریم ، در بخش آف جشنواره آوینیون فرانسه که بخش اصلی آن جشنواره هم نیست ۱۰۳۷ اجرا می رود ،  ما ۲۰ کار در جشنواره داریم ، نفری ۵ میلیون می خواهند با منت بسیار به ما بدهند ، برای مثال در سال گذشته ۵۰۰ هزار تومان اول دادند و این خیلی اسفناک است و بخش دولتی زیر سوال است که چرا باید دولت ما به اهمیت هنر پی نبرد . در یک جشنواره ای ۲۰ کار می خواهند تولید کنند نه ۱۰۳۷ کار ! دبیر هم تحت الشعاع قرار دارد و اذیت می شود .

چیزی که من به عنوان ضعف این جشنواره و جشنواره پیشین می دانم این است که ما به دانش نظری اهمیت نمی دهیم در صورتی که این دانش نظری و کار پژوهشی می تواند پله های ترقی تئاتر عروسکی باشد و همین طور اجراهای عموم کارها .

روشنک کریمی : خانه عروسک یک سری هزینه ها دارد به همین دلیل ورکشاپ هایی می گذارند و پول می گیرند تا نصفی از هزینه های خود و کسانی که کار می کنند به این واسطه تامین شود . من فکر می کنم وقتی که جشنواره یک بودجه ای دارد که ورکشاپ هم جزو آن است باید آن ورکشاپ در طول سال برای کسانی که علاقه مند هستند ، برگزار شود تا بتواند به آن ها برای اجرا در جشنواره  کمک کند و آن ها بتوانند کارهای خوبی انجام دهند ..

مرتضی سعیدیان : وقتی در مرحله بازخوانی متن ها را رد کردند گفتم که شما ۶۴متن را پذیرفتید ولی ای کاش این را ورکشاپ کنید یعنی داورها بیایند و پروژه ی ” از متن تا اجرا ” بگذارند و در آن بگویند که این متن این شاخصه ها را دارد ، اگر این طرح اتفاق بیفتد دلیل متن هایی که رد شدند ، مشخص می شود .

روشنک کریمی : ولی متاسفانه به این صورت نیست . من یادم است که در تالار هنر تمرین داشتیم ، در سالن آن جا فیلم اجراها را برای بازبین ها نمایش می دادند ولی آن ها مدام فیلم را جلو می زدند و فقط اول و آخر فیلم را می دیدند . متاسفانه همه چیز در تعهد است اگر بازبین و بازخوان متعهد باشند و دغدغه تئاتر عروسکی داشته باشند ، به راحتی از کارها نمی گذرند و نمی توانند بدون آن که متن را بخوانند آن را کنار بگذارند .

مرتضی سعیدیان : من به شخصه خیلی با قاطعیت نمی گویم که متن ها خوانده می شود یا نه ، چون من دیده ام که کار من رد شده و متن یک فرد گمنام تایید شده است .

ما تحقیق و پژوهشی در مورد جشنواره های دنیا نمی کنیم و از آن ها دور هستیم . ما مانند یک جزیره دور افتاده هستیم و دلمان خوش است که ۲۰ کار به جشنواره عروسکی دعوت شده است .

روشنک کریمی : هر کدام از ما یک وظیفه ای را بر عهده داریم یکی به عنوان کارگردان ، یکی نویسنده و دیگری پژوهشگر . ولی متاسفانه در ایران پژوهشگر پس زده می شود ، من به جشنواره  هایی که رفته ام و یا تجربیات دوستانم را که به جشنواره های مختلف رفتند را شنیده ام ، می توانم به جرات بگویم که اگر پژوهشگر حمایت شود ، او با اشتیاق تمام اطلاعات را در می آورد و برنامه ریزی می کند و من به عنوان کارگردان از جمع آوری او  استفاده می کنم ، فیلم را می بینیم و آگاه می شوم . حال وقتی من به عنوان کارگردان آگاه شوم ، تولید علم می شود و تکنیک وارد نمایش می شود . این ها یک زنجیره است که باید همه با هم پیش رود و وقتی که این ها وجود ندارد ، پژوهشگر هم پس زده می شود .

مرتضی سعیدیان : من خودم کار اجرایی می کنم و بیشتر دوست دارم اجرا کنم تا درگیر کار پژوهشی شوم ، ولی این کمبود را در تئاتر عروسکی دیده ام که ما  دانش نداریم . به همین خاطر به سمت پژوهش آمدم تا در کنار کار عملی ، پژوهش هم داشته باشم .

روشنک کریمی : من می خواهم بگویم که من ایستاده ام و فارغ از جشنواره ، جوایز و … کارم را می کنم ، مهم این نیست که آیا فلانی خوشش بیاید یا نه . مهم این است من کار کنم و به کاری که می کنم  ایمان داشته باشم و سعی کنم که تقویت کنم و اگر قرار است سال دیگر اجرا بروم ، اجرای بهتری نسبت به کار قبلی داشته باشم یعنی چیزی در ذهنم باشد و دغدغه داشته باشم . چون اگر می خواستیم پول در بیاوریم که همگی  می توانستیم سراغ کار دیگری برویم . ما هر کدام دغدغه خاص خودمان را داشتیم و ترجیح داده ایم با همین وضعیت در تئاتر بمانیم و به آرمانمان فکر کنیم . مهم این است که ما کارمان را کنیم  و کار ما مطمئنا دیده می شود . مانند زهرا صبری ، که کارمند ارشاد بود و در آن زمان در تالار هنر خیلی کارهای خلاقانه عروسکی می کرد ولی هیچکس او را نمی دید چند سال پیش تازه اسم او در یونیما ثبت شد که او یک نمایشگر عروسکی خلاق ایرانی است مدام به جشنواره های مختلف می رود . او جزو کسانی است که فکر می کند ، دغدغه دارد و علاقه مند است. او با ایمانش کار کرد و بالاخره دیده شد .

مرتضی سعیدیان : من مطمئن هستم ما که نسبت به موضوعی اعتراض می کنیم مطمئنا مسیر خودمان را پیدا می کنیم .

بخش اول میزگرد تئاتر فستیوال با کارگردانان تئاتر عروسکی را  در اینجا بخوانید .