مطلب زیر از سری نوشته های شما مخاطبین عزیز است و انتشار آن الزاما مبنی بر تایید تئاتر فستیوال نمی باشد . همچنین خوانندگان می توانند هر گونه یادداشتی در تائید یا تکذیب این مطلب را به تئاتر فستیوال ارسال نمایند تا در بخش “یادداشت های شما” انتشار داده شود.
یادداشتی به بهانه ی اجرای نمایش “در حضور باد” در بوکان
عبدالرحمن عزیزی – چند روزی است به همت استاد گرانمایه تئاتر و سینما شهرمان بوکان جناب استاد مظهر (بهروز) اسراری حال و هوای تئاتری پیدا کردیم و بعد از مدت های مدید و طولانی از ما خواست ، از خواندن و نوشتن دست برداریم و کاری عملی پیش بگیریم .
از پیش با شیوه کار استاد آشنایی داشتم . تئوری ، تجزیه وتحلیل ، مشاوره ومشورت ، مطالعه ، رها کردن متن و حرکت ، تکنیک و اجرا و حرفه ای شدن .
مظهر اسراری شیوه کاری خود را دارد . همه چیز در آن واحد درهم می شکند و باید بدون فاصله این شکستگی با شیوه نو بنا شود . محکم تر و جسورانه تر . متن را برای ایجاد حرکت و حرکت را برای دفاع از متن می خواهد .
بعد از ساعت ها بحث و بررسی قانع شدیم که ” خنده بر هر دردی دوا است ” . پس با تکنیک های خنده و طنز ، نمایشی در خور توجه و ماندگار خلق کنیم و نتیجه این شد : “در حضور باد” نوشته بهرام بیضایی .
نشست های گروه تئاتر کوچک بوکان ، نشست های تخصصی شد که در پارک ساحلی و در فضای طبیعت برگزار می شد .
در این نشست ها مظهر اسراری ، اسماعیل احمدیان و من به طور بسیار مبسوط در خصوص اهمیت خنده و طنز در نمایش صحبت کردیم .
نمایشنامه “در حضور باد” آقای بهرام بیضایی را در سال های ۱۳۷۱ در چند نوبت اجرای عمومی و جشنواره اجرا کرده بودیم . این بار متن کامل آن را در چند نوبت روخوانی کردیم .
“بهروز اسراری ” در خصوص تکنیک های نمایشی و نشانه شناسی نمایشی در نمایشنامه های بهرام بیضایی و به ویژه تکنیک های طنز و کمدی و خنده ، موقعیت های آدم های نمایش ، شخیصت پردازی ، زیبایی شناسی صحنه و این اثر نمایشی به ایراد سخن پرداختند .
او معتقد بود گروه تئاتر کوچک از نظر اجرای آثار طنز و ایجاد خنده با دیگر گروه ها و همکاران متمایز بوده و هست .
اسراری می گوید :
برای اجرای نمایش “طنز وکمدی ” بازیگر محرک و تولید کننده اصلی اجرای نمایش است . بازیگران طنز ، شخصیتی پویا ، خلاق، واندیشمند هستند اما در نمایش های دیگر بیشتر در نهاد خود فرو رفته و مجری هستند . در آثار طنز و خصوصا این اثر نمایشی ، کارگردان فراموش می شود و همه چیز گروهی و تابع کنش و واکنش های جمعی و صحنه و تماشاگران می شود .
بازیگران طنز دارای طبع و روحی لطیف و شاعرانه اما جسور و بی پروا هستند . بازی در آثار طنز پر از بیان احساسات از ترس و استرس و اضطراب ، عشق و خیانت ، زندگی و مرگ ، خواب وبیداری و شادی های کودکانه است . وباعث نوآوری و تازه گی و تعجب و خیره ماندن از اعمال و عکس العمل های تازه تر باشیم .
و به همین دلیل است که اسراری تأکید دارد باید به منابع و مراجع دسترسی پیدا کرد و کوچک ترین و جزئی ترین نکته و نقطه ، تجزیه و تحلیل شود . و در همه جای متن و حواشی آن سرک کشید و تحقیق و پژوهش و تفحص نمود . اهداف نویسنده را کشف کرد و در انتقال صحیح و درست آن به تماشاگران کوشش شود تا خنده آن ها از ته دل باشد نه از روی اجبار و حماقت بازیگران .
موفقیت بازیگر طنز در این است که مهم ترین اصل و هدف او مشخص باشد . به تعهدات اخلاقی و انسانی خود به مخاطبین پای بند باشد . با خود و افکارش رو راست و صادق بماند . تا مشخص شود چگونه می اندیشد و چه موضعی در اثر نمایشی یافته است و دارد . در مرحله بعدی ایجاد ارتباط درست بین هنرمند و دیدگاههای کاراکترهای نمایش است که در ارائه نگرش اثر و معنای واقعی آان نقش بسزا و بسیار بااهمیتی دارد و بدون آن نمایش یا ناقص و یا بی معنی خواهد بود .
همزمان با شروع کار نمایش طنز ، دراماتورژ طرح اولیه صحنه را تشریح و جزئیات آن را مرحله به مرحله تکمیل می کند و به تأئید نهایی می رساند . بهبودی اصلی نمایش و شکل گیری اصلی توسط طراح صحنه انجام می شود . تمرینات اصلی بعد از این مراحل است که به اوج خود می رسد .
دیالوگ ها جان پیدا می کنند . واژه ها و آوا ها در پناه یکدیگر امنیت می یابند . وشخصیت ها به حد اعلای آفرینش می رسند . آن وقت است که همه همراه هم می شوند.
اجرای نمایش طنز وخنده تابع شرایط سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی محل اجرا است . که بنا به سرشت آن دارای افت و خیز های فراوان و نوسانات بسیار است و گاهی همین عوامل است که باعث عدم اجرا یا موفقیت نمایش کمدی می شوند و هنرمندان کمتری نیز در این مقوله به فعالیت می پردازند .
در یک نگاه بسیار اجمالی و خلاصه شده به تاریخ نمایش کردستان ، خواهیم دید مدت مدیدی است که تئاتر طنز باب و رواج داشته و همه ی آن ها در یک نکته نیز اشتراک وجه دارند . انتقاد و زهر خند و پشت پا زدن به اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و طبیعت با ایجاد تفنن و خنده های واقعی و تفکر آمیز است.
بهرام بیضایی در ابتدای نمایشنامه ” در حضورباد” ، نگاشته است که “مضحکه بی معنی ” است . بهرام بیضایی در کتاب نمایش در ایران در دهه پنجاه سخنی در این باره دارد . “در سرزمینی که لحظه های شاد زندگی ، انگشت شمار است ، نمایش مضحک هم اگر هست ، عقده دار است” .
این سخن هنوز هم در این عصر مصداق دارد و درست از آب در آمده است . شرایط انسانی در جهان و طبیعت پیرامونش بر وفق مراد او نیست و هنرمندان و نویسندگان نتوانسته اند به خوبی کمدی را جدی بگیرند و به آن توجه بیشتری نشان دهند .
نمایش طنز در کردستان ریشه در تقلید ، عروسک گردانی ، مراسمات سنتی و اعیادی و ادبیات شفاهی و بیت و حیران و لاوک و لطیفه های محلی و پند پیشنیان دارد که متأسفانه در دهه ی اخیر مورد هجوم و بی توجهی بسیاری قرار گرفت و اجرای تئاتر به سبک غربی و ترجمه نمایشنامه های خارجی ناشی از تغییرات سیاسی اجتماعی و اقلیمی بوده است.
امید است گروه تئاتر کوچک بتواند با اجرای بسیار خوب کمکی در روند تئاتر طنز داشته باشد و اثری به یادگار و ماندنی در تاریخ تئاتر منطقه خلق کند .
