رضا صابری ، کارگردان شناخته شده تئاتر که خاستگاه او تئاتر مشهد بوده است ، در نخستین جشنواره تئاتر فجر در بهمن ماه سال ۱۳۶۱ ، با نمایش «خانات» ، اولین جوایز جشنواره تئاتر فجر را برای بهترین نویسندگی ، بهترین طراحی صحنه و بهترین کارگردانی دریافت کرد. او همچنین در سال ۱۳۶۲ ، به خاطر نمایش «مظلوم پنجم» موفق به کسب عنوان کارگردان برتر دومین دوره از جشنواره تئاتر فجر شد . صابری در گفت و گویی خواندنی با خبرنگار تئاتر فستیوال ، با مرور خاطرات خود از آن دوران ، درباره حواشی و جنجال های اولین حضور خود در جشنواره تئاتر فجر گفت که می توانید در ادامه بخوانید :
صابری درباره نمایش «خانات» که با گروه هنرمندان تئاتر مشهد آماده شده بود ، به خبرنگار تئاتر فستیوال گفت : محمد تقی‌نژاد ، علی آزادنیا ، محسن کریمی ، فیروز صباغی ، شهین علیزاده و … در این نمایش به عنوان بازیگر حضور داشتند و حتی آقای علی آزادنیا برای بازی خود ، جایزه بهترین بازیگر جشنواره را دریافت کرد .
علی آزادنیا و فیروز صباغی در نمایی از «خانات»، اثر برگزیده صابری در جشنواره تئاتر فجر
او با اشاره به وضعیت تئاتر در سالهای ابتدایی انقلاب اسلامی ، در خصوص حال و هوای متفاوت برگزاری اولین دوره از جشنواره تئاتر فجر توضیح داد : بزرگان کشور ، در سال های ابتدایی بعد از انقلاب ، درباره تئاتر ، صحبت هایی می کردند مانند اینکه تئاتر منبر است و … ، اما هنوز چرخه ی تئاتر راه نیفتاده بود و معلوم نبود دولت چه برنامه هایی برای تئاتر دارد ؟ بنابراین اولین دوره برگزاری جشنواره تئاتر فجر بعد از گذشت سه سال از انقلاب اسلامی در سال ۵۷ که تئاتر ایران معطل مانده بود ، برای بسیاری از افراد جذاب بود که در اولین دوره ی آن حضور پیدا کنند و ذوق و شوق فراوانی در بچه ها وجود داشت . واقعا هم جشنواره پرباری برگزار شد . اما با حوادثی هم همراه بود .
کارگردان نمایش «خانات» در رابطه با حواشی ایجاد شده در اجرای این نمایش و گروه های برهم زننده اجرایشان اظهار کرد : متاسفانه در شب دوم اجرای این نمایش ، گروهی از شهرستان های ایران ، شعار “مرگ بر توده ای” ، “مرگ بر تکنیک آمریکایی” و … سر دادند . اتفاقاتی که بعد از آن رخ داد بسیار وحشتناک تر بود . در نهایت اخباری در شبکه بی بی سی منتشر شد که چند نفر کشته شدند و حتی گفته شد که حین اجرایمان در سالن تیراندازی شده است . البته این خبر درست نبود . البته اگر اعضای گروه مان که تعداشان هم زیاد بود ، از صحنه پایین می آمدند ، اتفاق بدی می افتاد. بنابراین ما سعی کردیم روی صحنه بمانیم و هیچ حرفی نزنیم و فقط به شعارها گوش دهیم .
بعد از آن بارها در مجالس مختلف ، درباره قصه و ماجرای نمایش و تفکری که پشت آن است توضیح دادم .« خانات » ، یک نمایش انقلابی و برآمده از فضایی بود که من در آن واقع شده بودم . به هر حال این اتفاقات در جشنواره اول وجود داشت .
او همچنین ادامه داد : به خواست تماشاگران نمایش اجرا شد و اجرای بسیار موفقی هم داشت . زیباترین تشویقی که در طول همه این سال ها در ذهن من باقی مانده است ، همان تشویقی است که تماشاگران بعد از آن واقعه کردند که هنوز در ذهن من باقی مانده است . آنها واقعا از اجرای نمایش لذت برده بودند . حتی ما بعد از جشنواره ، چند شب هم در تهران این نمایش را به اجرای عموم رساندیم که متاسفانه اجرای آن ابتر ماند . این نمایش می توانست حتی یک ماه هم در تئاتر شهر اجرا شود که از پس درگیری ها ، اجرای آن ادامه نیافت .
نمایی از «خانات»، اثر برگزیده صابری در جشنواره تئاتر فجر
وقتی خبرنگار تئاتر فستیوال درباره علت آن شعارها و حواشی ایجاد شده پرسید ، صابری درباره علل این اتفاق توضیح داد : علت این شعار ها هم این بود که در آن سالها هنوز اهالی تئاتر یکدیگر را نمی شناختند و یکدیگر را پیدا نکرده بودند . فضا برای بسیاری غریبه بود و از موقعیت هم بی اطلاع بودند . بیگانگی ها نسبت به هم باعث میشد این اتفاق ها بوجود بیاید . اما کم کم جشنواره تئاتر فجر راه خود را پیدا کرد .
در ادامه رضا صابری با بیان اینکه در طول این سالها ، مدیریت درستی در جشنواره تئاتر فجر وجود نداشته ، درباره مسیری که جشنواره تئاتر فجر در طول این سالها طی کرد ، اظهار داشت : متاسفانه ابتدا جشنواره به صورت سراسری برگزار می شد تا اینکه بعدها بین المللی شد و سال های اول از کشورهای عربی مثل سوریه در جشنواره حضور داشتند تا اینکه بعد ها پای کشورهای اروپایی هم به جشنواره باز شد . اما مدیریت خوبی برای آن انتخاب نکردند تا این چرخه درست هدایت شود و جشنواره به سمت تئاتر واقعی ایران برود و تبدیل به جشنواره ای پویا شود که متعلق به ما و ارزش ها و مضامین اجتماعی مان باشد .
به نظر من جشنواره تئاتر فجر همچنان از مدیریت و سیاست گذاری غلط رنج می برد .
کارگردان برگزیده اولین دوره جشنواره تئاتر فجر درباره مدیریت آن دوران توضیح داد : دبیر دوره اول جشنواره تئاتر فجر ، آقای علی منتظری بودند ، که به نظر من بهترین مدیر تئاتر این کشورند ؛ که متاسفانه یا نگذاشتند ایشان کار کنند یا خودشان دوست نداشتند . اما اگر آقای منتظری جشنواره تئاتر را مدیریت و سیاست گذاری می کرد مطمئن باشید وضعیت تئاتر کشور در حال حاضر به شکل دیگری بود . در طول این سال ها آدم های مختلفی آمدند که تئاتر را نمی شناختند و متاسفانه نشد آنچه باید می شد و هویت لازم در تئاتر کشور ما شکل نگرفت . شاید عده ای از حرف من ناراحت شوند ، اما به نظر من جشنواره تئاتر فجر می توانست معتبرترین جشنواره منطقه ما باشد که متاسفانه هنوز ایرادات زیادی دارد .
او صحبت خود را درباره داوران آن دوره ی جشنواره ادامه داد و گفت : افراد بزرگی در آن دوران داور بودند . آقای حسین پرورش ، عزت الله انتظامی ، ایرج راد و … داوران جدی آن دوره بودند ، چرا که می خواستند الگوسازی ها ، کاذب نباشد و اگر فردی یا نمایشی به عنوان برگزیده انتخاب شود ، همه ی ارزشهای هنری ما را داشته باشد و این مسئله بسیار خوب بود . اما بعدها این روند ادامه پیدا نکرد . انتخاب ها ، درست نبودند و تئاتر ما را دچار سردرگمی کرد .
او در پایان با اظهار امیدواری درباره برپایی بهتر این رویداد فرهنگی و هنری در کشور گفت : جشنواره تئاتر فجر در حال حاضر پیشانی تئاتر کشور ما است . هنوز هم اهالی تئاتر چه در تهران و چه در شهرستان ها به جشنواره تئاتر فجر نگاه خوبی دارند . اگرچه بزرگان تئاتر ما پای خود را عقب کشیده اند و به دلایلی که من از آن اطلاع ندارم ، آن را تحریم کرده اند ؛ اما اگر می شد این جریان عام بود و تمام طبقات اجتماعی و کسانی که در تئاتر فعالیت دارند را در بر می گرفت ؛ چه حرفه ای ها و چه جوانتر ها و غیر حرفه ای ها ، اتفاق خوبی می افتاد . این آرزوی ما است که هنوز محقق نشده است . اما فکر می کنم در سه دوره ی ابتدایی جشنواره این اتفاق رخ داد و این ذوق و شوق و یک پارچگی وجود داشت .
