نمایش ” جاودانگی ” به کارگردانی نیما دهقان با بازی فرزین صابونی در سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر به روی صحنه رفت . در ادامه ماحصل گفت و گوی خبرنگار تئاتر فستیوال را با فرزین صابونی به بهانه ی بازی در فرمی متفاوت و سختی های اجرایی با تکنیک ویدئو اینستالیشین می توانید بخوانید :
از نحوه انتخاب شدن تان برای این نقش بگویید ؟ آیا آقای دهقان برای ایفای این نقش ممیزی خاصی را مدنظر داشتند ؟ ( با خنده ) .
من چندین سال است که با نیما دهقان کار می کنم و تا الان حدود هشت کار با هم داشتیم . ایده این کار را او سال گذشته به من گفت و سپس با هم در رابطه با این سوژه صحبت کردیم و بر روی آن ایده کار کردیم ، سپس این کار به صورت گروهی به اجرا رسید و تمام اتفاقات این نمایش از تمرینات ، ایده ها و تا اجرایی شدن آن نتیجه همفکری های همه بچه های گروه است .
در نمایش “جاودانگی” تمامی بار نمایش بر عهده ی بازیگر است ، تک پرسوناژ بودن این اجرا با چه سختی هایی همراه بود ؟ آیا پیش از این چنین تجربه ای داشتید ؟
تمام بار بر گردن بازیگر نیست ، بلکه بر عهده آهنگساز اثر ، اتاق فرمان – کارگردان که به صورت تکنیکال سیستم تصویری کار را هدایت می کند – و بازیگر است . یعنی این سه همزمان با هم کار را پیش می برند و اگر یکی از ما کوچکترین خطایی کند ، زحمات کل گروه از دست خواهد رفت . ولی در اجرا و صحنه ی نمایش بازیگر بیش از همه در جلوی چشم تماشاچی است و او گمان می کند که من تنها هستم .
این کار در حقیقت مونولوگی است که دیالوگ ندارد ، یک کار تک نفره است که تنها فعالیت فیزیکی دارد ، من قبلا هم چنین تجربه ای را داشتم و خیلی اجرای “جاودانگی” برایم کار عجیبی نبود . ولی با این وجود نمایش ویژگی های خاص خود را دارد ، زیرا مدل کار متفاوت است ، هر چه در تمرینات و اجراها پیش می رویم هر روز کار بهتر می شود .
تمرینات این نمایش چه مدت زمان برد ؟
از روزهای اول که نیما ایده ی اولیه این کار را مطرح کرد ، قرار بود فضای کار به گونه ای دیگر باشد ، ما طی جلساتی که در مورد این نمایش داشتیم ، چندین مدل مختلف از اجرای این نمایش را تست و تمرین کردیم ، حتی کارهای گرافیکی و تصویری آن ها هم آماده شده بود . ولی مراحل مختلفی را گذراندیم تا به این اجرا رسیدیم . زیرا نظرات خیلی متفاوت بود و در حین تمرین مدام پیشنهادهای مختلفی داده می شد و براساس آن پیشنهادات ، نتیجه های جدیدی می گرفتیم . حتی جدل های زیادی با هم داشتیم و نزدیک به دو ماه این مراحل طول کشید به همین خاطر خیلی دیر به نتیجه نهایی رسیدیم و در نهایت ، کار منجر به آن چیزی شد که الان بر روی صحنه می بینید .
با توجه به این که شما از اولین کسانی هستید که سبک اجرایی ویدئواینستالیشن را در ایران تجربه می کنید ، به نظرتان آیا استفاده از این سبک اجرایی در کشور ما با استقبال مواجه خواهد شد ؟ این سبک چه مقدار جای پیشرفت دارد ؟
در وهله اول باید ببنیم نگاهمان از استقبال چیست ؟ اگر بخواهیم استقبال را از منظر تماشاگر یا فروش نگاه کنیم ، موضوع متفاوت است . به عنوان مثال ما از لحظه اول قرار نبود بر فروش آنچنانی “جاودانگی” حساب کنیم و اصلا این موضوع مدنظرمان نبود ، زیرا در این روزها سلیقه ی تماشاچیان تئاتر به شکل دیگری است و برای آن ها این چیزها اهمیت آنچنانی ندارد ، اکثر آن ها تماشاگرانی هستند که به دیدن کار می آیند تا سرگرم شوند ، یا به دنبال جذابیت های دیگری هستند . با وجود این که هر که کار ما را می بیند ، شگفت زده می شود و برایش این نمایش جذاب است و برخوردهای خیلی مثبت و انرژی بخش از تماشاگران دریافت کردیم ولی باز هم فکر نمی کنم که تماشاگر عادی این روزهای تئاتر ، از این سبک اجرایی استقبال زیادی کند ، مگر این که کسانی بیایند و این تکنیک و سبک را با عوامل جذاب برای تماشاگر ترکیب کنند ، مثلا یکی از جذابیت هایی که این روزها وجود دارد ، کمدی بودن کار و یا حضور چهره های خیلی پرطرفدار مردمی است . اگر این سبک اجرایی با این عوامل ترکیب شود ، ممکن است حتی از کارهای دیگر نیز جذابیت بیشتری پیدا کند .
به نظر من این سبک اجرایی در ایران جای پیشرفت دارد . ولی لازم است که فرهنگ تماشاگر تغییر کند و یا در غیر این صورت باید کاری که تئاتری ها چندین و چند سال است می کنند ، بار دیگر تکرار شود ؛ آن ها خودشان را به سلیقه تماشاگر نزدیک می کنند ، ولی حیف است که چنین سبک و تکنیکی را فدای سلیقه تماشاگر کرد چون وظیفه همه ی ما فرهنگسازی است ، وظیفه ی ما این نیست که فرهنگ را در سطح مخاطب قرار دهیم ، ما باید فرهنگ تماشاگر را ارتقا دهیم . همانطور که ما در “جاودانگی” تمام تلاشمان را کردیم که این اتفاق بیفتد ، حال بقیه ماجرا با مسئولین و کسانی است که می توانستند از کار حمایت کنند ولی تا الان نکرده اند .
یک ویژگی مهم نمایش “جاودانگی”را می توان میزانسن های اصولی و دقیق آن دانست . اجرای چنین میزانسن هایی چقدر به مهارت بازیگر و چه میزان به تمرکز او وابسته است ؟ چگونه از عهده این مهم برآمدید ؟
اجرای “جاودانگی” اصلا کار ساده ای نیست . من هرچه بگویم تعریف از خود می شود ، ولی واقعا کار سختی است . بازیگر این نمایش باید این کار را دوست داشته باشد و اجرای چنین سبکی را قبول داشته باشد زیرا خیلی از بازیگران ما هستند که وقتی به شکل تئوری ، برای آنها چنین کاری را توضیح دهید شاید دوست نداشته باشند و آن را قبول نکنند . هر بازیگری که چنین کار را قبول می کند باید با تمام وجودش توان بگذارد . کارهای نیما دهقان معمولا خیلی بازیگر محور نیست . یعنی بازیگری که در کار او بازی می کند به این دلیل نیست که به عنوان بازیگر در آن کار دیده شود ، زیرا بیشتر بازیگر باید در خدمت کارگردانی ، میزانسن ها و فرم اجرایی کار قرار گیرد . به همین خاطر خیلی با کارهای دیگر تفاوت دارد و باید بازیگرِ این کار خودش نیز دغدغه چنین کاری را داشته باشد و برای اجرای آن انرژی بگذارد ، تا بتواند کار را قابل قبول ارائه دهد . این کار آمادگی جسمی می خواهد ، برای این کار باید به شکل جدی تمرین داشت ، و اگر بازیگری نتواند آن آمادگی جسمی لازم را داشته باشد ، از پس کار بر نمی آید . من در ابتدا چند دقیقه از کار را که تمرین می کردم ، خسته می شدم و استراحت می کردم در صورتی که من آمادگی داشتم ولی کار به شدت سخت بود ، الان بعد از چند اجرا فشار کار مقداری کمتر شده است ، تمرین زیاد و دل به کار دادن به نظر من کلید موفقیت چنین کاری است .
با توجه به سختی هایی که عنوان کردید ، آیا حاضرید بار دیگر در چنین سبکی حضور داشته باشید ؟
بله صد درصد . من این کار را دوست دارم .
چه میزان از استقبال مخاطب راضی هستید ؟
همانطور که گفتم ما نگاه تجاری به این کار نداشتیم ، هرچند دوست داشتیم هزینه هایی که کردیم ، جبران شود . ولی فروش خیلی متوسطی داشتیم و استقبال آنچنانی از کار نشد . در حالی که ما توقع بیشتری داشتیم و فکر می کردیم که مخاطبانمان باید خیلی بیشتر از این ها باشد . البته خیلی ناراضی نیستیم . ولی از جامعه هنرمندان توقع داشتیم ، همچنین دوست داشتیم که اساتید و داتشگاهی ها بیایند و این کار را ببینند ، چون این کار از آن دست کارهایی است که می شود راجع به آن حرف زد ، من در طی سال ها فعالیتم در حوزه تئاتر ، بر روی این کار به عنوان یک کار خوب ادعا دارم و اعتقاد دارم این کار یکی از کارهای خوب است و برایم بسیار عجیب است که جامعه هنری از آن استقبال نکرد و مخاطب های ما خیلی از جامعه هنری نبودند و آنطور که فکر می کردیم به دیدن این نمایش نیامدند .
توضیح مختصری راجع به نمایش دهید .
ما هیچ عکسی از این کار منتشر نکردیم ، معتقد هستیم که مخاطب تا وقتی کار را نبیند ، متوجه آن نخواهند شد . “جاودانگی” یک کار تکنیکال و فنی است ، تمام کار در واقع با تصویر است ، که برای اولین بار در ایران به شکل متفاوت به روی صحنه رفته است . “جاودانگی ” به درگیری های روزمره و آنچه این روزها زندگی مردم را درگیر خود کرده اشاره دارد .
و حرف پایانی ؟
امیدوارم که من بعد از این کار با جامعه هنرمندان علی الخصوص تئاتری ها برخورد نکنم ، چون به آنها حرف های خوبی نخواهم زد . برایشان متاسف هستم که به خودشان زحمت ندادند و به دیدن این کار نیامدند به غیر از هنرمندان معدودی که تعدادشان کمتر از انگشت های دست است . امیدوارم آن ها از این که این کار را ندیدند ، پشیمان نشوند .
