نمایش “خسیس” نوشته مولیر نمایشنامه نویس فرانسوی ، این روزها به کارگردانی مریم کاظمی در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر به روی صحنه می رود . به همین بهانه خبرنگار تئاتر فستیوال گفت و گویی با این کارگردان و بازیگر باسابقه عرصه تئاتر داشته است که می توانید آن را در ادامه بخوانید :
مریم کاظمی در پاسخ به اینکه چرا در چند سال اخیر در حوزه تئاتر کودک بیشتر فعال بوده است ، گفت : من فعالیت ام را در تئاتر با نمایش بزرگسال شروع کرده ام و هیچوقت فکر نمی کردم کار کودک انجام دهم . عمده ی کارهای تئاتری من ، نمایش های بزرگسال است ، منتهی از حدود ۱۰ سال گذشته ، در کنار نمایش های بزرگسال ، نمایش های کودک نیز به روی صحنه برده ام . کارهای شاخص و خوبی بوده اند و مطرح شده اند ولی می توان گفت که من نمایش بزرگسال را هیچوقت کنار نگذاشته ام و به طور مستمر کار کرده ام اما چند سالی است که به کار کودک بیشتر گرایش پیدا کرده ام و از تجربیاتم در حوزه نمایش کودک ، برای نمایش بزرگسال استفاده می کنم که آن ها را هم به نوعی مفرح و شاد اجرا کنم تا تماشاچی از ساعتی که در تئاتر می گذراند ، لذت ببرد .
وی در ادامه در رابطه با اجرای نمایش “خسیس” که یک نمایش کمدی است ، توضیح داد : “خسیس” یک نمایش کمدی کلاسیک با ساختار درست ۵ پرده ای کلاسیک است . شوخی هایی که در نمایش وجود دارد ، از نظر هجو موقعیت و شخصیت های اجتماعی که ما در جامعه و اطراف مان می شناسیم به شرایط زندگی ما نزدیک است ، درواقع به نوعی می تواند نمونه ی تیپیکال آن ها باشد . از نظر موقعیت ها و رویدادهای نمایشی که روی صحنه به وجود می آید ، دور از زمان ما نیست و برای من به عنوان کارگردان ، زنده کردن این موقعیت ها جذاب به نظر آمد و به خاطر همین “خسیس” یکی از نمایش هایی است که در چند سال اخیر ، در زمینه بزرگسال کار کرده ام .
کارگردان نمایش “خسیس” با اشاره به علاقه ی خود به نمایش های کمدی ، در مورد کارگردانی این نوع نمایش ها گفت : خیلی دوست دارم از تجربیات شاد ، زنده و مفرح تئاتر کودک در تئاتر بزرگسال هم استفاده کنم . در نمایش های بزرگسال خیلی به نمایش های کمدی علاقه دارم یعنی اگر قرار باشد نمایش بزرگسال اجرا کنم ، دوست دارم نمایش های کمدی یا کمدی رمانتیک هایی را اجرا کنم که دستم را برای تیپ های کاریکاتوری باز بگذارد و وقتی که بزرگسالان به تیپ های کاریکاتوری نزدیک می شوند ، باید کودک درونشان آزاد باشد . برای رسیدن به این مسئله باید با کار خیلی خشک و رسمی برخورد نکنیم .
وی در خصوص استفاده از کودکان در تئاتر نیز اظهار کرد : وقتی ما نگاه زنده و انیمیتی به تئاتر داشته باشیم ، محبوریم به زندگی هم نگاهی زنده داشته باشیم . آیا در زندگی و محیط اطراف مان ، می توانیم زندگی را بدون کودکان تصور کنیم ؛ اگر در نمایشی هم امکانش باشد که بتوانم کودک را روی صحنه بیاورم ، بدون اینکه به او زور بگویم و بتواند آزادی عمل داشته باشد ، قطعا از او استفاده خواهم کرد . کودک را در شرایطی نمی گذارم که روی صحنه خیلی کنسرواتیو و محافظه کار بشود . کاری می کنم که خودش لذت ببرد . اگر این شرایط فراهم شود و در نمایشی با توجه به موضوعش این امکان به من داده شود ، حتما از آن استفاده می کنم .
کاظمی با شاره به تعداد زیاد بازیگران نمایش “خسیس” در مورد هدایت و طراحی میزانسن برای آن ها بیان کرد : این نمایش برای اجرا در پردیس تئاتر تهران طراحی شده و سالن آنجا دهانه ای ۳۰ متری دارد . برای اینکه سن پر شود ، از بازیگر به مثابه اکسسوار در نمایش استفاده کردم یعنی طراحی حرکت ها و میزانسن به گونه ای است که نیازی به اکسسوار نظیر میز ، صندلی ، تلفن ، آباژور و … نباشد و بازیگران با رفت و آمدهایشان و کمپوزسیونی که در صحنه ایجاد می کنند ، باعث زیبایی بصری می شوند . حتی از قرار دادن صندلی روی صحنه ، امساک کرده ام و صندلی را دست بازیگر داده ام که نقش صندلی را بازی کند ، هر وقت لازم بود بیاید ، هر وقت لازم نیست ، برود . برای این نوع نقش ها ، فکر کردم که می توانم از هنرجویان کلاس بازیگری که یکی ، دو سالی است با آن ها کار می کنم ، در سنین مختلف استفاده کنم . در واقع حضور این بازیگران به من الهام داد . فقط در سالن تئاتر شهر به دلیل اینکه سالن ابعاد و عمق کمتری دارد ، بازیگر تعداد بازیگرانی که روی صحنه حضور دارند را حدود ۵ ، ۶ بازیگر کمتر کردیم .
این بازیگر تئاتر و سینما در مورد عدم بازی در نماش “خسیس” نیز گفت : خودم هم فکر می کردم که در این نمایش بازی کنم ولی به دلیل مشغله زیاد و تداخل آن ها با یکدیگر ، این امکان فراهم نشد . سال گذشته اگر دبیری جشنواره کودک و نوجوان و درگیری های مربوط به آن و همچنین یک کار تصویری و فیلمبرداری که داشتم ، پیش نمی آمد ، طییعتا ترجیح می دادم خودم بازی کنم .
بهر حال خودم به چیزی که باید انتقال بدهم ، مسلط ترم ولی چون تعداد بازیگران زیاد است ، اینکه بتوانی گروه را از بیرون هدایت کنی و خودت درگیر اجرا نشوی ، شاید به من به عنوان کارگردان کمک کند . بازیگری مقوله ی دیگری است یعنی اگر قرار بود نقشی را روی صحنه بازی کنم ، باید به اندازه سایر بازیگرها وقت بگذارم و برای نقش تمرین کنم . صرفا کارگردان بودن و راهنمایی که برای رسیدن به نقش ، به کسی می کنم ، به معنی این نیست که می توانم بازی هم کنم مگر اینکه از اول قرار باشد به عنوان بازیگر در صحنه باشم ، تمرین و برنامه ریزی کنم و پا به پای بقیه بازیگرها پیش بروم . امسال هم دقیقا همان تداخل مسئولیت ها پیش آمد که ترجیح دادم کنار باشم و بازیگر دیگری روی صحنه باشد ولی خودم خیلی دوست دارم در نمایش ها بازی کنم .
این کارگردان باسابقه عرصه تئاتر همچنین در مورد نمایش “رویای شب نیمه تابستان” که قرار است پس از نمایش “خسیس” در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر به روی صحنه برود ، توضیح داد : “رویای شب نیمه تابستان” هم یکی از کمدی های کلاسیک ، نوشته شکسپیر است . اولین نمایشی که در این سبک اجرا کردم ، “رام کردن زن سرکش” بود که آن را سال ۹۱ در جشنواره تئاتر فجر اجرا کردم و سال ۹۴ موفق به اجرای عموم در تماشاخانه ایرانشهر و ایوان شمس شدم . سبک کمدی این نمایش مربوط به قرن ۱۶ و اوایل قرن ۱۷ است و تقریبا همزمان با آن ، مولیر ، “خسیس” را نوشته است . نمایش های “خسیس” و “رام کردن زن سرکش” ، از نظر سبک اجرایی ، استفاده از حرکات کمدی دلارت و تئاتر فیزیکال کلاسیک ، مشابه هستند .
در اجرای “رویای شب نیمه تابستان” هم تقریبا می توان گفت از همین سبک اجرایی استفاده کردم ، آن هم کمدی موزیکال است اما کمدی اش کاملا با کمدی های دیگر فرق می کند ؛ به نوعی کمدی رمانتیک است یعنی کمدی عاشقانه . در این نمایش هم برای مفرح کردن فضا و جلوگیری از متول بودن دیالوگ ها ، صحنه ها را کوتاه کردم ، به رویداد و روند قصه توجه کردم و بسیاری از قسمت ها را هم برای جلوگیری از طولانی بودن دیالوگ ها و خسته شدن مخاطب ، به صورت موزیکال به گویش های آهنگین تبدیل کردم .
اکثر بازیگران نمایش ، بازیگران ورامین هستند که حاصل کلاس های آموزشی من در ورامین اند و چند بازیگر هم از گروه خودم ، گروه تئاتر مستقل هستند . در واقع می توان گفت نمایش “رویای شب نیمه تابستان” کار مشترکی از انجمن هنرهای نمایشی شهرستان ورامین و گروه تئاتر مستقل است .
مریم کاظمی در پایان گفت : هیچوقت فکر نکردم که تعداد بازیگران نمایشی کم یا زیاد باشد . همیشه فکر کردم که نیاز خود نمایشنامه چیست یعنی اگر اثری که می خواهم اجرا کنم ، به ۲۰ نفر روی صحنه نیاز داشته باشد ، باید تلاش کنیم ۲۰ نفر و باهم هماهنگ باشند . اگر با یک نفر اجرا می شود ، آن را با یک نفر اجرا می کنیم . یعنی هیچوقت به این فکر نکردم که از قبل تصمیم بگیرم ، می خواهم یک نمایش دو نفره اجرا کنم یا یک نمایش ۵۰ نفره . همیشه نگاه می کنم می خواهم چه نمایشی اجرا کنم و آن نمایش چه می خواهد ، در چه سالنی اجرا می شود و این اجرا چه می طلبد . خود نمایش به من می گوید که آن را چگونه اجرا کنم . به همین دلیل سعی می کنم به غریزه ام اعتماد کنم . خیلی خوشحالم که آمدید و کار را دیدید . امیدوارم آدم هایی که می آیند و نمایش را می بینند حداقل ساعت خوشی را بگذرانند .
