نقدی بر نمایش «تونل» به کارگردانی سیامک احصایی

دو زن،یکی بیمار و دیگری درمانگر،می کوشند تا خاطره دردبار جنگ را از ذهن یک مرد اسکیزوفرن بستری در تیمارستان،پاک کنند.نمایشنامه «تونل» بر مبنای این خط کمرنگ داستانی در قالب چند موقعیت شکل گرفته است.بیشتر موقعیت ها جایگاه محکمی در پیکره نمایشنامه ندارند،آن چنان که باید و شاید تأثیرگذار نیستند و هر کدام ساز خود را می زنند.لحظه بازگویی خاطره زن بیمار از تونل،یک «موقعیت در موقعیت» است که علی الظاهر قرار بوده بین تمام بخش های نمایشنامه یک وحدت محتوایی پدید آورد اما این هدف،نه روی کاغذ نه بر صحنه،حاصل نشده است.

منولوگ ها و دیالوگ ها بسیار کلیشه ای نوشته شده اند؛مرد اسکیزوفرن همان جملاتی را می گوید که بارها از زبان کاراکترهای روانپریش نمایش های صحنه ای شنیده ایم مثلا:«تو مغزم هیچی نیست» بقیه کاراکترها هم به همین ترتیب مثلا روانپزشک می گوید:«روزای بارونی هیچ وقت حالم خوب نیست».فضاسازی برجسته ترین امتیاز نمایش است.ارتباط گیری زن و مرد بیمار از طریق پنجره کولر مهم ترین بخش این فضاسازی محسوب می گردد.این نوع ارتباط گیری کار را برای بازیگران بسیار دشوار می کند زیرا همه چیز به ارتباط کلامی محدود می شود و آن ها این اجازه را نخواهند داشت که کنش ها و واکنش های شان را با میمیک و اکت پارتنرشان تطبیق دهند.

نورپردازی نمایش «تونل» هر چند کم نقص نیست اما کمک زیادی به فضاسازی کرده است.نورهای موضعی و نورهای تک رنگ، بجا و به موقع استفاده شده اند.افتادن سایه شطرنجی دریچه کولر روی صورت و پیکر زن بیمار،اسارت وی را به خوبی بازتاب می دهد.تک افتادگی آدم ها و دیوارهای نامرئی که در ذهن تماشاگر به صورت مرئی تخیل می شوند،نشانه هایی از گسست و فروپاشی روابط بازماندگان جنگ تلقی می گردند.رنگ بندی نمایش «تونل» کاملا هدفمند و در خدمت اجرا و مفاهیم فرامتنی آن است؛رنگ های سرد و نسبتا تیره پوشش هنرپیشه ها،لباس های آویخته شده به دیوار،دکور و آکسسوار(وسایل صحنه) به خوبی دلمردگی و انجماد حاکم بر اتاق های تیمارستان را القا می کند.تضاد کامل رنگ قرمز توی چشم زننده پیراهنی که روانپزشک برای زن بیمار آورده با رنگ های بی روح و خنثی محیط،نویدبخش اتفاق تازه ای در زندگی زن یعنی خروج عنقریبش از تیمارستان است.پر شدن صحنه با نور قرمز در انتهای نمایش از رد پای خون و حضور سنگین و همچنان پایدار جنگ در دوران صلح خبر می دهد.جنگ البته وارد متن،نمایش و زندگی شخصیت ها نمی شود و در قالب کلام و حاشیه باقی می ماند .

«تونل» فقط نقبی است به ذهنیت تو در تو و پیچیده روانپریش ها .

دکتر شهرام خرازی ها _ تئاتر فستیوال