تیم برتون کارگردان ، نویسنده و فیلمساز آمریکایی در سال ۱۹۹۷ کتابِ شعر مصوری را تحت عنوان “مرگ غم انگیز پسر صدفی و قصه های دیگر” منتشر کرد . این کتاب  که به دست تیم برتون تالیف و تصویرگری شده دارای اشعاری با زبان کودکانه و ساده است که روایتگر داستان‌هایی از کودکانی است که به‌خاطر غیر عادی بودنشان در جامعه طرد می‌شوند.

رامین سیار دشتی کارگردان ، بازیگر و نویسنده تئاتر نیز با اقتباسی از کتاب “پسر صدفی” تیم برتون نمایشنامه “تولد غم انگیز پسر آهنی” را با نقدی از زندگی در دنیای مدرن این روزهای ما نگاشته و آن را به اجرا درآورده است .

“تولد غم انگیز پسر آهنی” چالش جدی بین انسان و ماشین را مطرح می کند ، بی کلام است و در ژانر خود از اجرایی خوب بهره مند شده است . این نمایش همچون تابلویی است که مفاهیم مختلفی را در خود جای داده و مخاطب در حین اجرا شاهد اشارات به زندگی ماشینی و غلبه تکنولوژی بر زندگی بشر است و به دلیل فرم محور بودن نمایش هر لحظه مخاطب می تواند اثر را تحلیل کند و پیامی را از دل آن بیرون بکشد .

انتخاب این سوژه و پرداختن به چنین موضوعی تنها از دغدغه کارگردان اثر بر می آید که توانسته با استفاده از فضایی فانتزی و تخیلی و همچنین با استفاده از عنصر جانبخشی به اشیا با شیوه اجرایی عروسکی حرف و دغدغه خود که ماشینی شدن زندگی بشر و دور شدن او از مفهوم زندگی است را بیان کند و نتیجه گیری را بر عهده مخاطب بگذارد . سیاردشتی با انتخاب و طراحی عروسکی آهنی ، زندگی سرد و ماشینی را به مخاطب القا می کند.
ولی متاسفانه “تولد غم انگیز پسر آهنی” تا پایان نمایش از یک سادگی بیش از حد رنج می برد ، با آن که نمایش سوژه ای تاثیرگذار و عمیق دارد ، اما این عامل به تنهایی کفایت نمی کند . کارگردان در بعضی از پرده ها نتوانسته با فرم اجرایی تاکید خود را بر سوژه مورد نظر بیان کند ، گویی او از کنار بیان قصه به راحتی گذر می کند و فقط معضلات زندگی ما انسان ها را بی هیچ دیالوگ و تاکیدی به نمایش می گذارد . در حالی که اجرای “تولد غم انگیز پسر آهنی” نیاز به یک تلنگر دارد و یا نیازمند فرمی اغراق آمیز است که بتواند معضلات ، زشتی ها و تبعات غلبه تکنولوژی را به نمایش درآورد . همچنین مخاطب این نمایش از ابتدا انتظار نمایان شدن پسر آهنی روی صحنه را می کشد ولی ورود این پرسوناژ به صحنه اندکی دیر و با ریتمی نسبتا کند اتفاق می افتد .
آنچه بیش از هر چیز به این نمایش جان می دهد این است که پرداخت در نقطه اوج داستان بیشتر پرورش یابد  و به جای آن که پرسوناژها مدتی را صرف غذا خوردن و تکرار یک صحنه مشابه و کاری روزمره کنند ، کارگردان لازم است بیشتر بر سوژه نمایش تاکید کند . در غیر این صورت “تولد غم انگیز پسر آهنی” در حد داشتن یک سوژه ناب باقی می ماند و نمی تواند آن فریادی را که باید ، بر صحنه نمایش بزند و دغدغه اش را راحت بیان کند .

حال اگر از قصه و سوژه پرداختی نمایش گذر کنیم ، باید گفت که “تولد غم انگیز پسر آهنی” نمایشی قصه گو است که معضلی اجتماعی را مورد تحلیل قرار داده و توانسته با تکیه بر میزانسنی درست تا پایان نمایش مخاطب را با خود همراه کند . هم او را تحت تاثیر خود قرار دهد و هم در قسمت هایی از نمایش او را بخنداند و یا او را اندوهگین نماید .

همچنین در این نمایش شاهد بازی قابل تحسین و اکت های درست و به موقع رامین سیاردشتی و ندا جبرئیلی هستیم که در تمام مدت اجرا بسیار هماهنگ با هم و به خصوص با موسیقی متن پیش می روند  و با آنکه نمایش بر پایه فرم بنا شده ولی بی هیچ بداهه پردازی و کاملا بر اساس میزانسن پیش می روند و وجود همین عوامل است که “تولد غم انگیز پسر آهنی” را به اجرایی دیدنی تبدیل می کند .

این نمایش در سبک اجرایی خود از تکنیک سایه و عروسک استفاده کرده است . در حقیقت این نمایش تلفیقی است از اجرای زنده و عروسک . عروسک گردان های این نمایش همچون دیگر عوامل این اجرا بسیار عالی عمل کرده اند و با توجه به طراحی صحنه ی ساده نمایش بیشتر توجه مخاطب به عروسک گردان ها و فضایی است که آنان خلق می کنند ، جلب می شود .
مخاطب نمایش “تولد غم انگیز پسر آهنی” عموم مردم هستند ، همچنین کودکان و نوجوانان نیز می‌توانند به تماشای آن بنشینند زیرا نسل امروز بسیار به تکنولوژی وابسته است و در حقیقت تکنولوژی به جای این که انسان ها را به هم نزدیک کند ، آنها را از هم دور کرده است . بنابراین نمایان کردن چنین معضلاتی برای عموم مردم جامعه امری واجب و ضروری است و انتخاب چنین سوژه ای توانسته اثر رامین سیار دشتی را به اجرایی دیدنی ، قابل قبول و موفق تبدیل کند و مخاطب در هر رده سنی از آن لذت ببرد .

آرزو شفق – دپارتمان نقد تئاتر فستیوال