یادداشتی بر نمایش " بازرس " به کارگردانی شهرام مسعودی در نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی :

امانت داری به شیوۀ « بازرس »


در سال های اخیر در تئاتر ایران کم ندیده ام نمایش هایی که بر اساس متن های خارجی اجرا شده اند ولی روی پوستر اثر و در تبلیغات نام نویسنده اصلی متن درج نشده است ، بلکه برخی از دوستان (!) تئاتری به تغییر دادن دو خط از یک نمایشنامه معروف و یا با روی صحنه بردن اجرایی متفاوت از آن نمایشنامه ،  به خودشان اجازه می دهند که نام نویسنده را تغییر داده و نام خودشان (!) را به عنوان نویسنده ( و نه حتی به عنوان بازنویس ) درج می کنند : یک حرکت غیر اخلاقی ، غیر حرفه ای و شاید حتی غیر قانونی .

شهرام مسعودی اما تنها ، با نگاهی به متن ” بازرس ” نوشته نیکلای گوگول ، نمایش ” بازرس” را به روی صحنه برده است و صادقانه با تماشاچی اش روبرو می شود. در واقع مسعودی تنها اسکلت کلی داستان را از گوگول “وام” گرفته است و به تن این اسکلت لباس ایرانی پوشانده است . او حتی پرسوناژها را تغییر داده است و اگر نام خود را به عنوان نویسنده درج کرده است و در کنار آن به ذکر ” با نگاهی به نمایشنامه بازرس اثر گوگول ” اکتفا کرده است ، ریشه در زحمتی دارد که در نوشتن متنی برای اسکلت اولیه نمایشنامه گوگول کشیده است ؛ زحمتی که از هیچ نگاه تیزبین و منصفی دور نمی ماند ؛ مسعودی به معنای واقعی کلمه در حوزه متن ، ” تولید ” انجام داده است .

جالب تر اینکه علی رغم این لباس ایرانیِ جذاب و خوش دوختی که به تن “بازرس” گوگول ( هم در فرم و هم در محتوا ) پوشانده شده ، روح ” بازرس ” حفظ شده است و ما در تمام طول اجرا ، علی رغم حضور ” سیاه ” و ” زن پوش ” و… ، علی رغم اجراهای تخت حوضی ، علی رغم موسیقی ایرانی ، علی رغم ردپای پررنگ فرهنگ ایرانی و علی رغم حفظ چهارچوب های نمایش ایرانی ، باز هم ” بازرس ” گوگول را می بینیم ، باز هم هم حزبی های اداره کننده شهر (!) را روی صحنه می بینیم و اینها نشان از امانت داری هوشمندانه و حرفه ای کارگردان به متن اصلی است که حتی در روح اثر نیز جریان دارد و همین نکته امتیاز بزرگ “بازرس” به کارگردانی شهرام مسعودی است .

از دیگر امتیازات این اجرا ، بهره بردن از شیوه فاصله گذاری است ، شیوه ای که هم در نمایش های ایرانی جریان داشته و دارد و هم در تئاتر اروپا ، به ویژه در تئاترهایی که در اندیشه های چپ گرایانه ریشه دارند . استفاده از این شیوه در نمایش ” بازرس ” از همان ابتدای نمایش که بازیگران لباس هایشان را روی صحنه و مقابل تماشاچی به تن می کنند و یا وقتی قبل از شروع نمایش با دوستان و آشنایانشان در میان تماشاچیان خوش و بش می کنند ، آغاز می شود و در تمام طول اجرا ادامه می یابد ؛ به خصوص توسط “سیاه” که در نمایش ایرانی همین وظیفۀ شکستن دیوار چهارم را به عهده دارد .

” سیاه ” در ” بازرس ” ، ” سیاه” ی است کاملا مبتنی بر سنت سیاه بازی در ایران و علی رغم استفاده از نمایشنامه ای غیر ایرانی ، کارگردان و بازیگر ” سیاه ” چهارچوب معمول ” سیاه ” را حفظ کرده اند و در راه به روز کردن و یا تلفیق ” سیاه ” با چیز دیگر ، وارد نشده اند . تصمیمی که هم به شدت درست بوده است و هم هوشمندانه .

” بازرس ” به کارگردانی شهرام مسعودی یک نمایش ایرانی تمام عیار است ، با شوخی های سیاسی-اجتماعی به اندازه ، بازیگرانی که با مدیومی که در آن حضور دارند آشنایی دارند و بر اساس متنی جذاب . در واقع این موارد مهم ترین ویژگی های ” بازرس ” به کارگردانی شهرام مسعودی است : یک متن خوب ، انتخاب شیوه متناسب با متن و مخاطب نمایش ( نمایش ایرانی ) و همراهی یک تیم حرفه ای و کار بلد .

آرزو شفق – دپارتمان نقد تئاتر فستیوال

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *