یادداشتی بر نمایش “زمستان” به کارگردانی باقر سروش

برای انتخاب یک نمایش و خرید بلیت و به تماشای یک اثر نشستن ، نام اثر ، نام کارگردان و بازیگران ، سالن اجرا و پوستر نمایش می تواند ترغیب کننده باشد و یا می توان گفت از مواردی است که حتما تماشاگر قبل از خرید ، به آنها دقت می کند.  برای همین هم انتخاب نمایشنامه ی خوب ، کست (cast) خوب و طراحی پوستر خوب می تواند در جذب مخاطب تاثیر بسزایی داشته باشد .

اما نکته اینجا است که نمایش “زمستان” یک تنه تمام این موارد را نقض می کند و انگار به مخاطب می گوید بر هیج اساسی نمی توانی اثری برای دیدن انتخاب کنی و مطمئن باشی که انتخاب شایسته ای داشته ای .

اسم نمایش “زمستان” است .  بی ربط ترین کلمه ی ممکن به تمام آنچه که به عنوان نمایش روی صحنه رخ می دهد . نه تمثیل است ، نه تشبیه ، نه استعاره و نه هیچ آرایه ی ادبی و غیر ادبی دیگری که در نهایت بتوان مفهوم “زمستان” را از نمایش استخراج کرد و به عنوان اسم اثر انتخاب کرد .

از بین تمام عوامل ، تنها اسم شهروز دل افکار برای بازی خوب در چندین نمایش ، قابل توجه است .

پوستر نمایش بی ربط ترین رکن به کل نمایش است . اساسا معلوم نیست طراح چه چیزی در ذهن داشته و دقیقا بعد از خواندن چه نمایشنامه ای و یا دیدن چه نمایشی به فکر طراحی این پوستر افتاده است.

یک سوال بی پاسخ دیگر هم سالن اجرای این نمایش است که چگونه در مرکز مطالعات قشقایی اجرا می رود و چه پژوهش و تجربه و نوآوری در این اثر نمایشی بوده است که آن را شایسته ی اجرا رفتن در این سالن کرده است .

صحنه نمایش با چند کارتن طراحی شده است و نشان از محیطی انباری مانند دارد . گشتن پرسوناژها در کارتن ها برای یافتن شناسنامه هم این موضوع را تایید می کند.  اما این انبار ، گویا محل زندگی نیز هست.  نمایش با معضل یافتن شناسنامه برای فروختن ماشین و ترخیص پدر از بیمارستان شروع می شود . اما چنین موضوع مهمی کاملا نیمه کاره رها می شود . دقیقا معلوم نیست خانواده چه کسانی هستند ؟ آیا دو فرزند با خانواده مشکل دارند ؟ اگر مشکل دارند مشکل شان بر سر چیست ؟ اگر مشکل ندارند چرا با هم زندگی نمی کنند و اینگونه تعریف می شود ؟ اصلا دو برادر دقیقا کجا زندگی می کنند ؟ چرا عظیم نمی خواهد از شوهرخواهرش پول بگیرد ؟ مگر چه مشکلی بین شان وجود دارد ؟ برادر کوچکتر بالاخره از برادر بزرگتر حرف شنوی دارد یا مخالف او و کارهایش هست ؟ رابطه ی دوستی مهین و عظیم به چه شکل بوده است ؟ چرا مهین بعد از قهر و آشتی حاضر می شود پول بیمارستان را بدهد ؟ اصلا مهین کیست ؟ چرا با خواهرش تنها در تهران زندگی می کند ؟ خانواده اش شهرستان هستند ؟ شغلش چیست ؟ از کجا پول دارد ؟ بدجنس است یا دلسوز خواهرش هست ؟ خواهرش چطور آدمی است ؟ این روند سوال های بی پاسخ و سیر غیر منطقی نمایشنامه را تا سطرهای بسیاری می توان ادامه داد . چرا که نمایشنامه از نداشنتن قصه رنج می برد ، تنها موقعیت هایی ایجاد شده است و پرسونازهایی تعریف شده است که هیچ کدام از پرسوناژها نمی توانند حتی ذره ای به شخصیت نزدیک شوند و حتی در حد همان تیپ هم عملکرد معقول و منطقی ندارند . فقط شلوغ کاری و اکت اضافه و دیالوگ های پرت دارند .

در صحنه دوم ، گویا محیط عوض شده است ، اما همان کارتن ها در صحنه حضور دارند ، که کارگردان برای برطرف کردن این موضوع با گذاشتن یک دیالوگ می گوید که صحنه عوض نشده است ، اما چرا نشده و چرا آن دو دختر در انبار حضور دارند ، بی پاسخ می ماند . پس برادر عظیم کجاست و چطور با این میزان رابطه ی صمیمی که با عظیم دارد تا به حال مهین را ندیده است و نمی شناسد ؟ چطور بعدا او را به عنوان دوست دختر می پذیرد و به هیچ چیز شک نمی کند ؟

“زمستان” بر پایه ی هیچ منطق و روند اصولی پیش نمی رود و نمی تواند با گول زدن مخاطب با ایجاد گره در داستان ، مخاطب را راضی از سالن روانه کند .

لنگیدن قصه ، عدم پرداخت سوژه ، ضعف در شخصیت سازی ، بازی های نامناسب ، عدم تعریف فضا و موقعیت و … نهایت آن چیزی است که “زمستان ” برای مخاطب تدارک دیده است .

سعید خالقی- دپارتمان نقد تئاتر فستیوال