یادداشتی بر ” بازی سایه ” به کارگردانی تاتسویا هاسگاوا به بهانه اجرایش در سی و چهارمین جشنواره تئاتر فجر

نام گروه تئاتر Dazzle برای مخاطبین حرفه‌ای جشنواره تئاتر فجر و هنرهای نمایشی ایران آشناست. این گروه پیش از نمایش «بازی سایه»، در سی اُمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر با نمایش «قصر مه آلود» توانستند نظرات مثبت بسیاری را به خود جلب کنند و همان سال نیز جایزه‌ی ویژه جشنواره و طراحی صحنه‌ی فجر را به ژاپن ببرند. «تاتسویا هاسگاوا» کارگردان و کرئوگراف این گروه با تلفیقِ رقص هیپ هاپ و رقص معاصر و  بهره‌گیری از فرم باستانی nihon buyō رقص ژاپنی، توانسته به یک زبان نمایشی سینک شده و مبتنی بر حرکت و موسیقی دست پیدا کند. چتر ژاپنی و کاغدشوجی از عناصر مشترک بعضی از اجرا‌هایشان به حساب می‌آید که در بازی سایه «چتر سیاه» نیز استفاده می‌شود. آن‌ها در نمایش‌هایشان از افسانه‌های کهن ژاپن و الگوهای بومی نیز بهره گرفته‌اند، حتی در اجراهایی در توکیو تجربه‌ی همکاری با یکی از بازیگران و طراحان با تجربه‌ی کابوکی به نام «تاماسابورو» را نیز داشته‌اند و در حال بسط و گسترش قلمروهای سبکی و فعالیتی خود می‌باشند. اما اجرای «بازی سایه» فاقد گریم و آوازِ مختص به نمایش کابوکی است و تجاربی شبیه همان «قصر مه آلود» را دنبال می‌کند، با تفاوت داستانی و ساده‌گرایی طراحی صحنه. پرفورمرها جلوی صفحه‌ی بلندی به اجرا می‌پردازند که توسط پروژکتور روشن شده و خط داستانی اجرا بر آن نقش می‌بندد و گاهاً نیز با تصاویر گرافیکی، فضاسازی‌های دیگری رخ می‌دهد. اجراگران در رقص، هماهنگی با خط داستانی و یکدیگر، همچنین ترکیب بندی‌های طراحی شده بی نقص و چشم نواز عمل می‌کنند.

داستان اجرا استعاره‌ای است و بیان خطی آن ساده نمی‌باشد. سایه‌ها در حال فراگیری انسانیت هستند و توکیو غرق در بارش سیاه پوشی است. یک شرکت داروسازی به نام هیکاری پشت این جریان سایه‌پوشی، قرار گرفته است. مردم را به سایه تبدیل می‌کنند تا نیروی سایه را بدست بیاورند؛ هرچقدر نور بیشتر باشد سایه قوی‌تر شکل می‌گیرد و در اصل، اعماق سایه نیرو نهفته است. «مرد»ی نیز که دوستِ خود را بواسطه‌ی تبدیل شدن به سایه از دست داده و در بحران این فقدان بوده، در میانه‌ی جهانِ این نمایش قرار گرفته است.

یکی از نکات جالب روایی اجرا این است که نحوه‌ی روایت، «مرد» را بر سر دو راهی نشان می‌دهد. هر بار که تماسی به او می‌شود و یا بر سر اتخاد تصمیمی مردد است، بر صفحه‌ی پشتش (با نوشتار پروژکتور) دو گزینه متفاوت A و B نقش می‌بندد که اختیار آن شخص را در انتخاب دو گزینه نشان می‌دهد. مسیری که در ادامه‌ی اجرا برایش به وجود می‌آید وابسته به تصمیمی است که در انتخاب یکی از دو گزینه گرفته است. در قسمتی از نمایش «مرد» داروی نایاب و گران قیمت «ضد سیاه‌پوشی» را با خود حمل می‌کند که متعلق به او نیست و باید به مکانی تحویلش دهد و کلی سختی از این جهت کشیده است. وی در مسیر با فردی مواجه می‌شود که در حال تبدیل شدن به سایه است. دو راهی A و B مجدد ایجاد می‌شود و او تصمیم می‌گیرد برای نجات مرد از دارو استفاده کند، هرچند که کارش را از دست بدهد و در زندگی‌اش خللی ایجاد گردد. همین کنش نشان دهنده‌ی آن است که چرا وی هنوز به سایه تبدیل نشده است! انسانیت در حال نابودی به عنوان یکی از اندیشه‌های اصلی نمایش خود را نشان می‌دهد و تبلورش در چگونگی پایبندی «مرد» به ارزش‌های انسانیت نمود می‌یابد.

قابل ذکر است که اجراهایی بین‌المللِ متفاوت و با کیفیتی نظیر «بازی سایه» جدای از هرگونه نقد، می‌تواند فصل نوینی در جهتِ آشنایی دقیق‌تر هنرمندان، دانشجویان و … با فرهنگ و تئاتر معاصر جهان باشد که ذاتاً به خودی خود اتفاق فرخنده‌ای است.

____________________________________________________________

برای نگارش این یادداشت از سایت Japantimes اطلاعات مختصری ترجمه شده است.

پویا رئیسی – تئاتر فستیوال