مصاحبه ی اختصاصی تئاتر فستیوال با “روح الله جعفری” کارگردن تئاتر به بهانه ی کیفیت سی و سومین جشنواره تئاتر فجر
تا به امروز چه کار هایی در جشنواره فجر دیده اید ؟
من بیشتر کارهای جشنواره را دیده ام ، هم کارهای فرنگی و هم کار بچه ها در حوزه های مختلف .
اگر بخواهید از بین کارهایی که تا به امروز دیده اید یکی از بهترین ها را انتخاب کنید کدام کار را انتخاب می کنید ؟
اگر منظور شما از بهترین ، کار شاخص باشد متاسفانه من امسال در جشنواره کار شاخصی ندیدم و تا امروز در این هشت روزی که گذشت ، نمی توانم کاری که کمتر نقص داشته باشد را نه در حوزه مرور و نه در حوزه تازه ها و نه در بخش های دیگر نام ببرم . به این دلیل که معتقد هستم برگزاری این رویداد فرهنگی با این شکل و شمایل و برنامه ریزی هایی که صورت گرفته ، اشتباهات بنیادین دارد . یعنی وقتی که در دقیقه ۹۰ مدیر کل جا به جا می شود و یا بودجه هنوز اختصاص داده نشده و زمینه تمرین کارها یعنی سخت افزارِ سازه ای در اختیار گروه ها قرار نگرفته و همه چیز در دقیقه ۹۰ انجام می شود ، ماحصل و شکل و شمایلی که این کار فرهنگی قرار است به خودش بگیرد نمی تواند آبرومند باشد .
کیفیت کارهای شهرستان را چطور می بینید ؟
در وهله اول چیزی که برای تئاتر شهرستان حایز اهمیت می باشد بحث آموزش است . به دلیل دور بودن آنها از فضای پایتخت و اتفاقاتی که می افتد اگر قرار است تعادل و تبادل نظر و تعامل سازنده بین گروه های شهرستانی و گروه های تهرانی شکل بگیرد ، باید اول در حوزه آموزش برابری وجود داشته باشد . اساتیدی که دعوت می شوند ، کارگاهها و کلاس هایی که گذاشته می شود باید از اساتید کار آمد و به روزی در حوزه های مختلف چه در حوزه نمایش ایرانی ، تئاتر ترجمه و چه تئاتر اکسپریمنتال یعنی تجربی استفاده کند .
ولی متاسفانه وقتی که این ارتباط به سختی وجود دارد ، سطح آموزش عملی بچه ها هم پایین می آید و به همین علت وقتی کارها را نگاه می کنید ، می بینید که شاخصه هایی که هنوز با آن کار می کنند بعضا شاخصه هایی نیست که به روز شده باشند و بچه ها متاسفانه در حوزه تئاتر شهرستان امسال در حال در جا زدن هستند . این هم به این دلیل است که وقتی عقبه را نگاه کنید می فهمید که در ۹ سال گذشته دائما در حال انتشار بوده و به بحث آموزش و به روز کردن اطلاعات بچه ها در حوزه تئاتر شهرستان بها داده نشده و عموما با این مشکل اساسی دست به گریبان هستند .
در بخش بین الملل کیفیت آثار را چطور دیدید و کدام کار بیشتر راضی کننده بود ؟
از ماست که بر ماست . وقتی همه چیز لحظه نودی می شود ، رایزنیِ صورت گرفته ، انجام نمی شود و طبیعتا با توجه به کمبود بودجه ، پایین آمدن قیمت نفت هر بشکه زیر ۵۰ دلار ! و با توجه به مشکلاتی که از لحاظ سیاسی داریم نمی توانیم آثار حائز اهمیت و با کیفیت بالا را دعوت به کار کنیم . همه این مسائل دست به دست هم می دهد تا شما سه ، چهار کار را از عمان ، کویت ، فرانسه ، آلمان ، ایتالیا ، ارمنستان و روسیه ببینید . حتی زمانی می گفتیم آقای رابرت ون چوری که می آید یک گروه درجه چهار یا پنج است ، ولی این گروه ها فاقد درجه یا رتبه به لحاظ کیفی آثار هستند و هر چقدر شما جستجو کنید ، می بینید که این گروه ها برای برقراری این گفتگوی فرهنگی و تبادل فرهنگی که قرار است بین کشور ما و آنها ایجاد شود داری عقبه ی محکمی نیستند . مسئله بعدی متاسفانه تکرار خطا هایی است که سال به سال در حوزه بین الملل اتفاق می افتد ، کارهایی عموما دعوت و انتخاب می شوند که متکی به کلام صرف هستند . تصویرسازی ، زیبایی شناسی ، صحنه و عناصر این چنینی اصلا برای گروه اجرایی حائز اهمیت نیست و برای انتقال مفاهیم که با کلمه و با دیالوگ شکل می گیرد ، هیچ ترفندی ندارند و نداشتن بودجه را دست آویز می کنند که نه بالانویسی و نه زیرنویسی استفاده شود و نه بروشوری و نه بولتنی داده شود . برای مثال کار ارمنستان ” پرواز بر فراز شهر ” در سالن اصلی ، یک خانمی می آید و یک مونولوگی را به مدت ۴۰ دقیقه اجرا می کند و شما زبان را متوجه نمی شوید . طبیعتا تابلوی اولی که برای شما ساخته می شود جذاب است ولی پس از دقایقی ارتباط قطع شده و دیگر هیچ چیزی نمی تواند شما را به تصویر وصل کند و وقتی که با خود گروه صحبت می کنید ، تازه متوجه می شوید داستان از چه قرار است . این دو مشکل اساسی باعث می شود ارتباط ها قطع شوند .
من وقتی سه یا چهار کار دعوت شده را دیدم ، کار به میانه نرسیده اکثرا تماشاچیان بلند شدند و سالن را ترک کردند ، چون نمی توانند ارتباط برقرار کنند . متاسفانه این مشکلی است که در بخش بین الملل بسیار پرنگ است .
مدیریت و کیفیت جشنواره را چطور ارزیابی می کنید ؟
ما در این بازه ی زمانی در حال تجربه ی یکی از بی نظم ترین و آشفته ترین مدیریت های فرهنگی که در حوزه تئاتر سی و سه دوره گذشته اتفاق افتاده ، هستیم . به دلیل این که به عناصری مانند برنامه ریزی ، ارزیابی کردن ، شناسایی نقاط ضعف و برطرف کردن آن ، استفاده از مشاورین و متخصصینی که در این حوزه سالهاست کار می کنند و خانه نشین هستند و استفاده از اساتید دلسوز و کارکنان فعال هنرهای نمایشی و ظاهرا به خرد جمعی هیچ اعتقادی نداریم . در بها دادن به این مسئله فقط شعار می دهیم ولی در عمل هیچ فرقی ندارد . در این فضای بسته و بیمار اسامی تغییر می کنند و اگر افرادی ضد یکدیگر هم بیاید باز هم هیچ فرقی ندارد . ظاهرا در یک هزارتویی گرفتار هستیم که وقتی که در آن چارچوب قرار می گیریم باز از همان ابتدا می خواهیم هم چاه را بکنیم و هم چرخ را اختراع کنیم و بعد به آب برسیم . با این محدودیت اتفاقی نمی افتد ، یعنی ۷۰ سال دیگر که دوره صدم را برگزار کنیم باز هم همین است . این بدیهیاتی است که همه می دانند و در موردش صحبت می کنیم ولی چون کار کارشناسی صورت نمی گیرد ، چیزی تغییر نمی کند . نداشتن بودجه و بسیاری از این مسائل توجیه های بعدی است و گام اول ارزیابی و ریشه یابی و داشتن نقشه راه است که در پیش ادبیات مدیریت فرهنگی حوزه هنرهای نمایشی یا معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چیزی شبیه شوخی است .
