نخستین نشست «روایت صحنه» با موضوع نقد و بررسی نمایش “جهشه” عصر روز شنبه ۱۳ شهریور ماه در تماشاخانه سرو انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس برگزار شد.
به گزارش تئاتر فستیوال به نقل از روابط عمومی انجمن تئاترانقلاب و دفاع مقدس نخستین نشست «روایت صحنه» با حضور علی اکبر عبدالعلی زاده منتقد تئاتر، علی برجی کارگردان نمایش جهشه و سیروس همتی مشاور این نمایش در حضورهنرمندان ، علاقمندان تئاتر و اصحاب رسانه برگزارشد.
در ابتدای این نشست علی اکبر عبدالعلی زاده منتقد و عضو کانون منتقدین خانه تاتر ایران ضمن اشاره به حضور بازیگران دغدعه مند در این نمایش، گفت: « مدتهاست که در حوزه تئاتر یک نمایش خوب و با انرژی ندیده ایم. یک گروه کامل از نظر بازیگری. بسیاری از بازیگران حرفه ای بخاطر مشغله هایی که برای خود ایجاد کرده اند بر روی صحنه حضور ندارند. اینجا به نظر می رسید که دوستان بازیگر این کار برایشان جدی و حیثیتی بود. این در حوزه تئاتر دفاع مقدس و از لحاظ حرفه ای سالهاست که کمتر می بینیم. اغلب شاید به عنوان دستگرمی با این موضوعات برخورد می کنند. اما اینجا ما دیدیم که از کوچکترین نقش تا پر رنگ ترین نقش احساس کردیم که این بازیگران دغدغه دارند. هر کدام از بازیگران جایگاه خودشان در این نمایش را به عنوان یک فرصت حرفه ای تلقی کردند و حضور کامل و قابل احترامی داشتند.»
وی درباره علل مهم بودن موضوعات این نوع نمایش ها در کشورمان افزود: « احساس می کنم که به لحاظ موقعیت استراتژیک ایران در منطقه و جهان، چنین موضوعاتی باید موضوع غالب نمایش های ما باشند؛ چون ما از گذشته دور تاریخ تا آینده دور تاریخ دچار هجمه دشمن هستیم. همچنان که هیچ دوره ای بدور از طمع و حمله همسایگان به کشور ما نگذشته است. برای همین برای ما تعجب برانگیز است که علیرغم این حساسیت ها ما با این موضوعات نمایشی خیلی علی سویه برخورد می کنیم.»
وی تصریح کرد:« ما یک متن خوب با بازیگران خوب می بینیم که اندک نقاط ضعف و نقصان آن به خاطر کم توجهی مسئولینی است که باید توجه کنند. امیدوارم که در این جریان جدید انجمن تئاترانقلاب و دفاع مقدس همتی برای توسعه اینطور موضوعات اتفاق بیافتد. همینطور که احساس می کنم نمایش جهشه از آن نوع اتفاق های خوب است که انتظارش را می کشیدیم.»
وی در ادامه سخنانش ضمن توجه به جایگاه و پتانسیل تماشاخانه سرو در جذب مخاطبین تئاتر افزود: « یکی از معضلات در اینجا این است که مخاطبین تئاتر هنوز متوجه نشده اند که تماشاخانه سرو با فرهنگسرای سرو متفاوت است و این تماشاخانه بیخ گوش تئاتر شهر ودر میدان فردوسی قرار دارد. اگر این اطلاع رسانی بهتر صورت بگیرد مسلما مخاطبین این تماشاخانه پر و پیمان تر خواهند بود و باید بلیط های این تماشاخانه از پیش فروخته یا پیش فروش شود. اینها همه چیزهایی است که باید بطور ارگانیک برای این تئاتر اتفاق بیافتد اما نمی دانم چرا این اتفاق رخ نمی دهد وهر چه جلوتر می رویم رنگ آن هم بی رنگ تر می شود.»
علی برجی کارگردان نمایش «جهشه» نیز درابتدای سخنان خود درباره حمایت از نمایش های تئاتر دفاع مقدس گفت: « متاسفانه ما دچار نوعی شعارزدگی هستیم. پیش از اجرا شروع به وعده دادن می کنند اما به وقت اجرا آن اتفاق هایی که انتظارش را داریم نمی افتد. ما ارگان های زیادی در کشور داریم که می توانند پشتیبان نمایش های ارزشی و دفاع مقدس باشند. آن ارگان ها را من خبر ندارم که آیا مشغول کارهای دیگری هستند یا اینکه نمی دانند و به این وظایف فرهنگی خود نمی رسند یا اگر هم می رسند آن توان را ندارند. »
وی ضمن تاکید بر کمبود حمایت ها و تاثیر آن بر اجرای نمایش جهشه گفت: « در زمینه دکور هم آقای عبدالعلی زاده درست می گوید ما به دلیل کمبود منابع مالی به این سمت رفتیم. من فکر می کنم که عمده مشکل ما مشکل حمایتی است. من خیلی صادقانه در بسیاری از مصاحبه هایم بیان کردم که از انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس تشکر می کنم که تقریبا تنها ارگانی است که در زمینه تئاتر دفاع مقدس و ارزشی از گروه های تئاتری حمایت می کنند. واقعیت امر این است که ما مظلومانه کار می کنیم. ما همگی همراه با بچه های انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس تلاش می کنیم که معضلات حوزه تئاترمقاومت را برطرف کنیم. یک نکته جالب برای من مربوط به مدیر تئاتری سرشناسی است که می آید اینجا در سالن سرو و کار ما را می بیند و بعد از اجرا می گوید به به عجب اجرایی، چه اتفاق خوبی، چقدر لذت بردم! ولی پس از آن دیگر اتفاقی نمی افتد و به همین بسنده می شود. همچنین دکتر اسدی کار مارا دیدند و آینده خوبی را برای گروه نمایش جهشه پیش بینی کردند اما در عمل هیچ حمایتی از کار ما نکردند.»
عبدالعلی زاده به حمایت از نمایش با رویکرد ملی در قیاس با دیگر کشورها پرداخت و خاطرنشان کرد: « اگر چنین نمایشی را بخواهی در سیستم فرهنگی کشوری مثل آمریکا اجرا کنی، پنتاگون پشت این کار می ایستد و برایشان امکانات فراهم می کند. ولی خوب می بینیم که در نمایش جهشه با این بضاعت مالی محدود اتفاقات خوبی رخ داده است. موسیقی تمیز و شسته رفته نقش خود را ایفا می کند. بازیگران نمایش شاید یکی از اتفاقات این سالهای تئاتر کشور را رقم می زنند. برخی از بازیگران واقعا از آن موقعیت نقش شان به خوبی بهره بردند.»
عبد العلی زاده در ادامه این نشست به بررسی متن نمایش جهشه پرداخت و ویژگی های آن را چنین تشریح کرد: « متن به نظر من لایه طبیعی از یک زندگی عادی در یک جامعه جنوبی را بخوبی تعریف کردهاست. شخصیت های متنوع اما با خصوصیت مشترک سادگی که در همه آنها وجود دارد؛ اما با روحیات متنوع مانند شخصیتی که فرصت طلب است یا شخصی که کاسبکار است. فکر می کنم یک ویژگی نمایش این است که بجای اینکه همه چیز را از غم و غصه شروع کند از فرمول تراژدی مبتنی بر شادی سود جسته است. یعنی همه زندگی آنها روبراه است و مشکلات آنها مشکلات جدی و اسفناکی نیست. آنها در یک موقعیت معمولی و شاد زندگی می کنند و همه اینها انرژی مخاطب را با خود همراه می کند تا فاجعه نهایی را در یک لحظه شکل دهد و آن حس غم و اندوه پنهان در نمایش با موسیقی به بیننده القا می شود. این غم از بیننده جدا نیست. گاهی این غم با شخصیت زبیده ، گاهی بدبختی با شخصیت دموخی را می بینیم. از این رو با این شخصیت ها قراردادهایی با بیننده می بندد که در نهایت بخوبی از آنها استفاده می کند. و این غلیان احساسی گاهی اشک را به چشم شما می آورد گرچه حس می کنیم که مسئله آن گریه و اشک نیست بلکه آن بغضی است که در گلوی تماشاگر باقی مانده است.»
این منتقد تئاتر لحظه تحول شخصیت ها را برای تماشاگر پذیرفتنی دانست و افزود : « فاجعه جنگ بودن آن آنجاست که می بینیم این آدمها و این همه زندگی و آدمهایی که در زندگی خودشان و دیگران نقش دارند در اثر یک شلیک کور توپخانه دشمن شهید می شوند. فکر می کنم که این یک فرمول خوب و حساب شده است که ما از نویسنده نمایشنامه دیده ایم. ما در این نمایش آن تحولی که انتظار داریم شخصیت ها در مواجهه با حقیقت در آنها ایجاد شود را مشاهده می کنیم. شاید این تحول به لحاظ زمانبندی نمایش خیلی سریع رخ می دهد اما از لحاظ داستان نمایش و قرارداد آن برای ما پذیرفتنی است. ضمن اینکه ما می دانیم که آدمها هم در واقعیت در یک لحظه متحول می شوند. گاهی طول زمان عرفانی ندارد.»
وی با اشاره به چند ایراد در نمایش انتخاب مدل وانت را یکی از نقاط ضعف نمایش برشمرد و خاطر نشان کرد: « حذف تصویر وانت اتفاق خاصی در نمایش رخ نمی داد، یعنی با بازی در صحنه بی چیز هم می شد که کامل این وانت را در ذهن بیننده تداعی کرد. همچنین از ورود نادر به صحنه این اثر را گذاشت . ضمن اینکه قرارداد بین رئال بودن یا سوررئال بودن یا کمبودامکان ما را برعکس برهم می زند. همچنان که کارگردان در اینجا با به تصویر کشیدن وانت بر روی پرده تلاش دارد که اتفاقات رارئال نشان دهد، از طرفی در شمردن بچه های فرید و مواجهه با کارگر یک اتفاق سوررئال در حال وقوع است چون ما هیچ بچه ای را نمی بینیم که فرید آنها را بشمارد. یعنی شما در اینجا آن تصویر بچه های فرید و خانواده اش را به ذهن مخاطب سپرده اید اما برای وانت که می توانستید آن را حذف کنید اصرار داشته اید که تصویر ارائه دهید. این یک مقداری در تناقض با خود است. ای کاش این عدم امکان سبب می شد که همین مقدار تصویر وانت را هم نبینیم.» وی همچنین افزود:« شاید بتوان گفت که حذف تصویر وانت در صحنه آتش گرفتن وانت کارگردان را دچار مشکل می کرد که به نظر من آنصحنه را هم می توانست در ذهن مخاطب بسازد. آن تصویری که افراد تماشاگر در ذهن خود می سازنند از تصویر آتش گرفتن که بر پرده می بینیم قوی تر است و اثر احساسی آن قوی تر است.»
عضو کانون منتقدین خانه تئاترایران گفت: « یکی دیگر از ویژگی های خوب این نمایش میزانسن های خوب آن است. امروزه کارهای کلاسیکی که خیلی نیاز به فکر کردن در ارائه میزانسن ندارند را می بینیم که بدون میزانسن خاصی در تئاتر کلاسیک اجرا می شود. در این نمایش ها تمام ورودها و خروج ها از یک در صورت می گیرد و این چنان سبب خستگی تماشاگر می شود که داستان را رها می کند و دائم خمیازه می کشد. اما در «جهشه» می بینیم که اصل غافلگیری میزانسن به طور خوبی رخ داده است. ترکیب حضور اتفاقی قابل توجه است و از تمام نقاط مثبت صحنه به طور مثبتی استفاده شده است. »
علی برجی در پاسخ به دو ایراد مورد اشاره منتقد این نشست گفت: « درباره موضوع ماشین و مدل آن در سالهای اولیه جنگ ما خیلی تحقیق کردیم و می دانستیم که از این مدل ماشین های بزرگ در جنوب خیلی زیاد بود. خیلی گشتیم که بتوانیم ماشینی را پیدا کنیم که با آن موقعیت زمانی مکانی تناسب داشته باشد و این جهشه ای که ما می خواهیم همان باشد اما متاسفانه موفق نشدیم که آن جهشه مناسب را پیدا کنیم. این را ما از همان روزهای اول هم جزء ضعف های کار خودمان قبول داشتیم. به واسطه اینکه من خودم مصر بودم که این فضا سازی را روی تصویر داشته باشیم و بتوانیم با تصویر فضاها را اجرا کنیم. »
وی در پاسخ به این سوال منتقد نشست «روایت صحنه» گفت: « نکته ای که وجود دارد این است که من ابتدا فکر کردم که انتهای وانت را با دکور بسازیم و در صحنه داشته باشیم. اما واقعیت این است که ما در سالن سرو عمق صحنه زیادی نداریم و این عمق صحنه جوابگوی این قضیه نیست. یک مسئله دیگری که برای من به عنوان کارگردان وجود داشت این است که احساس می کردم که صحنه خیلی خالی خواهد شد. اینکه من همه چیز را واگذار کنم به ذهنیت مخاطبم، گر چه ما خودمان هنری هستیم و ذهنیت مان آمادگی خلق دارد ولی آیا ذهنیت همه مخاطبین ما آمادگی تصویر سازی را دارد؟ شاید بخشی از انتخاب این رویه به علایق خودم برگردد، چون به نوعی من تجربه کردن را دوست دارم.»
در پایان نخستین نشست «روایت صحنه» سیروس همتی مشاور نمایش جهشه به ذکر برخی گلایه ها از مسولین تئاتر کشور پرداخت و ابراز امیدواری کرد که از نمایش جهشه که توانسته است مخاطبین زیادی را روانه تماشاخانه سرو کند حمایت بیشتری صورت گیرد.
نمایش «جهشه » هر شب ساعت ۹ در تماشاخانه سرو بر روی صحنه می رود. این نمایش دوشنبه ۱۶ شهریور ماه به اجرای خود خاتمه می دهد.
