یادداشتی بر نمایش “پزشک نازنین” به کارگردانی حسین رحیمی

اگر می خواهید بدانید بزرگ نمایی چیست و چگونه می توان درست و به جا اگزجره بود ، به تماشای تئاتر “پزشک نازنین” به کارگردانی حسین رحیمی بروید .

اساسا داستان های کوتاه چخوف و برخی نمایشنامه هایش با نوعی بزرگ نمایی دلچسب همراه هستند . شخصیت هایی تیپیکال که هر یک زیر ذره بین چخوف ، بزرگ تر شده و می شوند نماینده ی طبقه خودشان .

در “پزشک نازنین” نوشته نیل سایمون نیز کنار هم قرار گرفتن این داستان های کوتاه ، این بزرگ نمایی را افزایش می دهد و برای گروهی متشکل از بازیگران معلول پرتوان این بزرگ نمایی اصولی ، می تواند شاه راهی باشد برای رسیدن به یک اجرای درست و بی نقص .

و حسین رحیمی در کارگردانی و بازیگرانش در اجرا توانسته اند به خوبی این بزرگ نمایی را عینی کنند و به تماشاچی القا نمایند . اجرای گروه پاپیون از نمایش “پزشک نازنین” نشان از درک صحیح کارگردان از بزرگ نمایی و اگزجره نشان دادن پرسوناژها و وقایع ، آن هم درست و به موقع دارد .

حسین رحیمی در کارگردانی این نمایش ( و البته سایر آثارش با همین گروه ) به علت آشنایی کاملش با دو مقوله مهم بسیار موفق عمل کرده است : اول تئاتر و دوم هنرمندان معلوان پرتوانی که بازیگران آثار او هستند .

در گام اول انتخاب نمایشنامه هایی که پرسوناژهای چند لایه و پیچیده ندارند و حتی مثل پرسوناژهای “پزشک نازنین” هنرمندانه تیپیکال هستند ؛ انتخاب این گونه پرسوناژها و در واقع این گونه نمایشنامه ها ، اولین و محکم ترین گام حسین رحیمی است .

در ادامه انتخاب بازیگران برای پرسوناژ های مختلف ، طراحی میزانسن ، ایجاد ریتم و تمپوی متناسب با بازیگران معلول پرتوان گروه ، دکور کارآمد و ساده و بسیاری موارد دیگر از این دست ، “پزشک نازنین” به کارگردانی حسین رحیمی را دلچسب و تاثیرگذار می کند .

در واقع این طراحی ها و انتخاب ها هر تهدیدی را به فرصت تبدیل کرده و هر کاستی را به توانایی .

مثلا در اپیزود مربوط به کارمند اداره ، استفاده از ۴ صندلی ساده ، چرخش صندلی ها برای به تصویر کشیدن صحنه عطسه کارمند از نیم رخ ، آهسته نشان دادن (slow motion ) این صحنه و … نه تنها نشانی از معلولیت و یا ناتوانی احتمالی بازیگران برای به تصویر کشیدن اکت یا میمیک خاصی باقی نمی گذارد بلکه صحنه را اگزجره و براساس توانایی بازیگران و بی هیچ کم و کاستی در روایت و زیبایی بصری اجرا می کند . مهران قندهاری و یحیی توکلی به عنوان بازیگران حرفه ای و قدیمی این گروه در شکل گیری این اپیزود نقش مهمی دارند .

از دیگر اپیزودهای خوب و تاثیرگذار ، اپیزود معلم سرخانه است که حسین رحیمی ، هنرمندانه و سنجیده زهرا ستاری بازیگر معلول پرتوانش را در نقش معلم قرار می دهد و یک بازیگر عادی را در نقش ارباب . این اپیزود نه تنها دارای ریتمی درست و میزانسنی اصولی و ساده است . بلکه بازیگران نیز هر دو بسیار موفق عمل می کنند و فضای موجود در داستان را به خوبی القا می کنند . جا دارد این اپیزود توسط اهالی فعال در زمینه تئاتر درمانی ( چه در زمینه درمان توسط فعالیت در تئاتر و چه درمان غیرمستقیم مخاطب تئاتر ) به عنوان نمونه ای درست و هنرمندانه مورد توجه و بررسی قرار گیرد .

و یا اپیزودی که یک ولگرد با بازی یکی از بازیگران معلول پرتوان به روی صحنه می آید و فریماه حسینی چنان موفق عمل می کند و چنان درست کارگردانی شده است – با میزانسنی ساده ، ریتم و تمپوی منطقی و همراهی یک بازیگر غیرمعلول که بر شرایط واقف است و با ابعاد کار آشنا – که تماشاچی حتی متوجه معلولیت بازیگر نمی شود  و احتمالا خود بازیگر نیز برای دقایقی فراموش می کند که معلولیتی دارد . و این معجزه تئاتر است .

بازیگران در نمایش “پزشک نازنین” بسیار هوشمند و حرفه ای هستند . آنان میزانسن را می شناسند . در بیان قوی هستند و به خوبی می توانند توناژ صدایشان را کنترل کنند و بازیگران معلول در کنار غیرمعلول ها ، نه تنها ضعیف تر به نظر نمی رسند . بلکه به خوبی از عهده بالانس کردن توانایی هایشان با آنچه کارگردان از آن ها خواسته بر می آیند و علاوه بر اینها در اجرایی که من دیدم ، حتی تپق های بازیگران غیرمعلول ، توسط بازیگران معلول پوشش داده می شد و یا اصلاح می گردید و این هوشیاری مطلق ، راه را بر هر ناتوانی آشکار و نهانی می بست .

“پزشک نازنین” به کارگردانی حسین رحیمی یکی از بهترین اجراها از این نمایشنامه است . که این بهترین بودن علاوه بر توانایی و هنر کارگردان و بازیگران ، نتیجه انطباق سوژه و ابژه و فهم این دو توسط کارگردان و نهایتا ترجمه شدن آن به زبان هنرمندان پرتوان معلول .

المیرا نداف – نویسنده میهمان