نقدی بر نمایش “برگشتی در کار نیست ” به کارگردانی مهدی میامی

“برگشتی در کار نیست ” یک خرمالوی نارس است ، گس و زننده ؛ که زود از شاخه چیده شده است .

و البته شانس با مخاطب بوده که نمایشنامه “برگشتی دز کار نیست ” قصه نصفه و نیمه ای دارد تا بشود آن را تحمل کرد و الا که نمایش مذکور حتی خرمالوی نارس نبود ؛  یعنی اساسا خرمالو نبود ، توده ای بی شکل بود و بد مزه که نامی هم نداشت .

پس نمایشنامه تنها چیزی است که از فروپاشی و انهدام صد در صدی اثر جلوگیری می کند آن هم فقط و فقط به علت قصه ای که روایت می کند .

گرچه همین قصه وقتی در دام کارگردانی و طراحی شتاب زده و دم دستی ِ مهدی میامی می افتد ، همه چهارچوب های جذابش لق می شود و ساختمان قصه دچار ضعف و لرزش می گردد .

اساسا آنچه در نحوه طراحی و کارگردانی مهدی میامی رخ داده است معنای زمان و مکان را از قصه گرفته است . در واقع این دیالوگ ها هستند که به ما می گویند قصه زمانی در سالهای بعد از جنگ جهانی اول و یا در اروپا در حال رخ دادن است . اما دکور ، طراحی لباس و از همه بدتر نحوه بازی بازیگران چه در لحن کلام و چه در لحن بدن هیج مکان و زمان مشخصی را القاء نمی کند . یعنی اگر دیالوگ های مربوط به زمان و مکان را حذف کنیم ، می شود داستان را در قلب اروپا و بعد از جنگ جهانی اول و یا دوم فرض کرد ، می شود در آمریکا بعد از اتمام جنگ های داخلی تصور کرد و حتی چند سال پس از انفجار برج های دوقلو در نیویورک !!!

در واقع لحن بازیگران چه در کلام و چه در بدن چنان مبتدی و آزار دهنده است که تو را به یاد نمایش های دوران دبیرستان ( و نه حتی دانشجویی ) می اندازد .

بازیگرانی که از تئاتر تنها بیان اگزجزه جملات و اکت های تصنعی و کودکانه را آموخته اند . حتی طراحی میزانسن نیز تصنعی است . و اساسا تصنع نتیجه اش هنر نیست و از طبیعت هنر به دور است .

کارگردان نیز نتوانسته در اثر تمرین های مداوم از میزان این تصنع بکاهد و به مخاطب بقبولاند که اینها افرادی هستند در سال های بعد از جنگ جهانی اول و در اروپا و نه در طراحی میزانسن توانسته است به داد بازیگران برسد تا معایب و کاستی های بازی آنها کمتر به چشم بیاید . او گویی با گروهی بازیگر مبتدی طرف بوده ، پس دست آنها را باز گذاشته تا با کم ترین انقباض در سرتاسر صحنه راه بروند ، برقصند ، پشت به تماشاچی دیالوگ بگویند ( بی هیچ منطقی ) ، از هر جا که خواستند وارد صحنه شوند و از هر جا که خواستند خارج شوند . در واقع درب ورود و خروج خانه ، درب باغ ، درب آشپزخانه ، درب باغچه و … با هم فرقی ندارند و کارگردان نتوانسته علی رغم دکور خلاقانه ( در مورد ظرافت درب باغچه و ایجاد عمق قابل توجهی در صحنه ) از آن استفاده کند و صحنه را در دست بگیرد و کنترل کند و به فضاهای فرضی معنا دهد .

“برگشتی در کار نیست” میزانسن سهل انگارانه ای دارد . چنانکه این سهل انگاری در کنترل و طراحی بازیگران و حتی در طراحی حرکات فرم حامد نصرآبادیان نیز مشهود است که با کلیت اثر همراه نیست و اتصالی به آن ندارد .

افزودن شعار های به ظاهر جهان شمول و همه فهم به نمایش و تاکید خارج ار اندازه بر آنها ، تیر خلاص است بر پیکر نمایشی که اگر یک اثر دانشجویی بود ، شاید قابل قبول بود و معایب اش قابل اغماز ، اما وقتی نام کارگردان ، بزرگ باشد ؛ اثر نباید تا این اندازه کوچک ، دم دستی ، مبتدیانه و سهل انگارانه باشد .

“برگشتی در کار نیست ” نه شایسته  نام کارگردانش است و نه لیاقت تماشاچی تئاتر است .

” برگشتی در کار نیست ” در خوشبینانه ترین تعبیر یک خرمالوی نارس است ، گس و زننده .

فرهاد ابراهیمی والا – دپارتمان نقد تئاتر فستیوال