نقدی بر نمایش ” فرشته مرگ ” به کارگردانی مسعود رایگان ، به بهانه اجرایش در سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر

به نظر می آید که مقصود نمایش ” فرشته مرگ ” بیان گریز اجباری انسان از خویشتن به واسطه محیط و عوامل پیرامون و کرده هایش است ؛ که در تسلسلی گره خورده با انتقام به ناکجا آباد می رود .
در نمایش دو نفر را می بینیم که هر کدام به واسطه ای از خویشتن دور شده و جنایتی مرتکب شده اند و این ارتکاب شاید از نگاهی حق آنان است و وضعی طبیعی برای آنان و از نگاهی دیگر غلط .

و به همین دلیل در  آغاز  نوشته شد به “نظر می آید”  ؛ چرا واقعا نمایش به طرز عجیبی گنگ و سر در گم کننده است.

علت این گنگی مشخص است :

ما دو شخصیت داریم که سرگذشتی به دور از هر گونه پیچیدگی و لایه های تو در تو داشته اند . اما آنقدر این دو شخصیت دیالوگ ها و اکت های  پراکنده دارند که به کلی تماشاچی را از اصل ماجرا منحرف می کند.

میزانسن های نمایش هم به هیچ وجه  ارتباطی را بین تماشاچی و اثر بر قرار نمی کنند ؛ که البته طراحی صحنه هم به این مشکل دامن زده است .

در نهایت تکلیف آن دو محفظه یا دو سلول یا دو اتاق و یا هر چیز دیگر مشخص نمی شود که بالاخره چیست و این دو نفر در آنجا چه می کنند؟
و سوال مهم تر اینکه ارتباط این دو نفر اساسا چیست ؟ البته مقصودم از ارتباط در قالب نمایش است . چرا این دو با هم در نمایش حضور دارند ؟ آیا در یک زمان زیست می کنند؟ آیا در یک شهر زیست می کنند؟ یا اساسا فصل مشترکی دارند ؟
کارگردان همه تلاش خود را کرده تا این دو را از هم تفکیک کند . در قسمتی از نمایش می بینیم که مرد ، بازیگر زن را ” نسیم ” صدا می کند ! این به معنی عدم ارتباط این دو در نمایش است . اما چرایی این عدم ارتباط  روشن نیست . چرا که دیالوگ های این دو نفر در ادامه ی یکدیگر و به نوعی تکمیل کننده هم هستند . این تناقض  در کنار مسائل گنگ دیگر واقعا آزار دهنده است.

در جایی بازیگر مرد از واژه ” انشا الله ” استفاده می کند!! این در حالی است که شخصیت ها نه ایرانی هستند و نه حتی عرب ؛ و این سوال ایجاد می شود که مکان نمایش کجاست ؟ به این ها اضافه کنید رقص وسط نمایش و صحنه باریدن برف را.
البته عدم هماهنگی زیر نویس انگلیسی با دیالوگها و قطع و وصل شدن تصویر هم به این آزار دهندگی می افزود.

به نظر می آید مفاهیمی که مد نظر کارگردان بوده است آنقدر از درون وی جوشیده بوده اند که اصلا بیرون نیامده اند و کاگردان محترم از پس ارتباط بین این عناصر مهم بر نیامده است که این باعث می شود تماشاچی با اثر ارتباط بر قرار نکرده و از نمایش خسته شود.
البته با ذکر نکات منفی اثر نباید بازی خوب بازیگران اثر مغفول بماند . نسیم ادبی و توماج دانش بهزادی به حق بازی درخشانی را به نمایش گذاشتند و این نقطه قوت مهم نمایش فرشته مرگ  است.

محمد جواد حبیبی – دپارتمان نقد تئاتر فستیوال