نمایش “مترسک” با اقتباس از نمایشنامه “چهارصندوق” بهرام بیضایی و به کارگردانی مهرداد خامنه ای در تماشاخانه استاد انتظامی در حال اجرا است . به همین بهانه خبرنگار تئاتر فستیوال گفت و گویی با غزاله کنعان پناه بازیگر نقش مترسک انجام داده است . او که در هر دو اجرای نمایش “مترسک” در سال ۹۴ و در سال ۹۷ این نقش را ایفا کرده ، توضیحاتی در رابطه با اجرای این نمایش داده است که می توانید در ادامه بخوانید :
از چه سالی وارد حوزه تئاتر شده اید ؟ از همکاری تان با آقای خامنه ای و حضور در نمایش “مترسک” بگویید .
من مدرک کارشناسی کارگردانی تئاتر و کارشناسی ارشد پژوهش هنر دارم و از سال ۸۷ که دوره کارشناسی را به اتمام رساندم وارد این حوزه شده ام. از سال ۹۴ با گروه اگزیت به سرپرستی مهرداد خامنه ای آشنا شدم و همکاری ام را شروع کردم و تا به امروز در پنج تئاتر این گروه ایفای نقش کرده ام . بعد از اولین کارم با آقای خامنه ای ، تفکرات ایشان را با جریانات فکری خود همسو دیده ام و این همکاری تا الان و اجرای نمایش “مترسک” ادامه دار شد .
متن “مترسک” چه ویژگی هایی داشت که بازی در آن را پذیرفتید ؟ در رابطه با ویژگی های پرسوناژ “مترسک” بگویید .
از همان ابتدای فعالیتم در حوزه تئاتر به موضوعات اجتماعی و سیاسی علاقمند بودم . سالها پیش در دوران دانشجویی متن “چهارصندوق” را که یکی از سیاسی ترین متون موجود بود خوانده بودم و به نظرم متن جالبی بود . وقتی هم که کارگردان نمایش ، نقش “مترسک” را به من پیشنهاد دادند با کمال میل پذیرفتم .
“مترسک” کاراکتری است که تاجر، روشنفکر، راهبه و کارگر آن را به وجود می آورند تا محافظ جان و مال و زندگی شان باشد اما با رسیدن به قدرت ، به وجود آورندگان خود را با هوش ، موقعیت شناسی و تزویر خود ، آن ها را تهدید ، تحقیر ، سرکوب و در بین شان رعب و وحشت و تفرقه ایجاد می کند و از این طریق آن ها را کنترل می کند تا به خواسته اش که تسلط بی قید و شرط است برسد.
“مترسک” نمایشنامه بیضایی نسبت به “مترسک” دراماتورژی شده توسط مهرداد خامنه ای در انتقال مفهوم به مخاطب چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند ؟
این نمایش برداشت آزادی از متن اصلی است . مترسکی که در نمایش ما است به نسبت نمایشنامه بیضایی، امروزی و مدرن شده است . تفاوت دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که “مترسک” در اینجا فقط یک سرکوبگر نیست بلکه با ذکاوت است و دانسته عمل می کند . همچنین در نمایشنامه “چهارصندوق” شخصیت مترسک خودش به تنهایی عامل سرکوب است اما در نمایش مهرداد خامنه ای ، مترسک یک مرحله از فشار اجتماعی به اقشار مختلف جامعه است و بالاتر از او تصویر چشم های همیشه ناظر به صحنه و تماشاچی ها و خود مترسک است.
با توجه به اینکه در هر دو اجرای این نمایش ایفای نقش کرده اید ، آیا در اجرای مجدد این نمایش نسبت به اجرای پیشین خود تغییراتی داده اید ؟
حقیقت این است که می خواستم مترسک سال ۹۴ تکرار نشود . بنابراین در تمرین ها کنکاش دوباره و دوباره در نقش داشتم . لایه های عمیق تر این شخصیت را با کارگردان نمایش بررسی کردیم و نتیجه این شد که مترسکِ فعلی باهوش تر و با بازی های درونی تر و خوش ریتم تر و با دقت و تمرکز بیشتری نسبت به اجرای پیشین آن ، اجرا شده است .
چه مدت برای رسیدن به نقش مترسک تمرین داشتید ؟ پروسه تمرینات به چه شکل پیش رفت ؟
از اسفند ماه ۹۶ تمرینات با فاصله زمانی ماهی یکبار برای تحلیل و دورخوانی و از خرداد ماه امسال ، تمرینات مستمرمان شروع شد . در ابتدای مواجهه با نقش ، بابت اینکه قرار است مترسک را من ، یعنی یک زن ، بازی کند هیجان و کمی نگرانی داشتم چون این نقش نماینده ی همه جانبه ی سرکوب و قدرت است و ما بیشتر عادت داریم اینطور کاراکترها را در مردها ببینیم اما با صحبتهایی که با کارگردان داشتیم و با این تحلیل که مترسک زن است و زایش و بازتولید سرکوب را به همراه دارد ، با آرامش و اطمینان خاطر بیشتری به آفرینش نقش پرداختم .
در واقع مترسک با هر قشری در اجتماع که مواجه می شد نقش آنها را میگرفت . ایفای پنج شخصیت برای من سختی ها و پیچیدگی های خودش را داشت . اما در کنار همه این بالا و پایین ها کار بر روی این نقش برای من بسیار جذاب بود.
جنس بازی شما متفاوت با دیگر بازیگران نمایش است . این تفاوت چقدر کار شما را به عنوان بازیگر سخت می کرد ؟
بله درست است . جنس بازی من با بازیگران دیگر این نمایش متفاوت است اما این تفاوت کارم را سخت نمی کرد . حتی به من کمک هم می کرد . چون در اکثر مواقع احتیاج نبود بازی خود را با بازیگران دیگر ، هم سطح کنم یا در بعضی از قسمت های نمایش در بده بستان فکری چهار بازیگر دیگر قرار بگیرم و در عین جمع بودن و کار گروهی می توانستم یک فردیتی را در بازی و نقش خود حفظ کنم .
بازخورد و واکنش مخاطبان را نسبت به اجرای “مترسک“ چگونه ارزیابی می کنید .
گروه اگزیت روابط تنگاتنگی با مخاطبانش دارد و همیشه نظرات تماشاگران برایمان مهم بوده است. همیشه از انتقادات و نگاه تیزبین شان برای بهتر شدن کار استفاده کرده ایم و از تعریف و تمجیدهایشان هم برای اجراهایی با قدرت بیشتر انرژی مضاعفی گرفته ایم. تا امروز که در اواسط اجراهایمان هستیم اکثر تماشاگرانی که بعد از اجرا یا درصفحات مجازی ، نظراتشان را گفته اند ، لطف زیادی به نمایش “مترسک” داشته اند و راضی از تامل و تفکری که در ذهنشان به وجود آمده از سالن بیرون رفته اند .
