هادی حوری نویسنده و کارگردان تئاتر که تاکنون نمایش های “ماشینری” “نقد حال” و … را به روی صحنه برده است ، در نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی با نمایش “سیه نامه باستان” شرکت کرده است . این نمایش که تلفیقی از تکنیک های نمایش ایرانی همچون نقالی ، پرده خوانی و اجراهای مدرن است ، با نگاهی نقادانه به اساطیر می پردازد . به بهانه اجرای این نمایش در جشنواره نمایش های آیینی و سنتی خبرنگار تئاتر فستیوال گفت و گویی با کارگردان این اثر داشته است که می توانید آن را در ادامه بخوانید :
از حضور در نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی و انتخاب ” سیه نامه باستان ” برای این جشنواره بگویید .
هر جشنواره ای جدای از مناسبات اجرایی ، اعتبارش را از حضور و وجود عواملی کسب می کند . جشنواره آیینی و سنتی به دلیل پرداختن به آیین های ملی و سنت های نمایشی ایران ، برای من که بخش عمده ای از زندگی ام را به شناخت و کار بر روی آیین ها و نمایش های آیینی و در مجموع شناخت و گسترش نمایش ایرانی گذراندم ، همواره عزیز و صاحب ارج بوده است . البته این جشنواره هم مانند هر جریان و کار دیگری دارای فراز و فرودهایی بوده و است که چنین چیزی کاملا طبیعی است . اما خوشبختانه جشنواره آیینی و سنتی به خاطر حضور آقای داوود فتحعلی بیگی که پایمردانه و با عشق در برابر بسیاری از مشکلات ایستاده اند ، همیشه حرکتی رو به جلو داشته است . در واقع یکی دیگر ازاعتبارات جشنواره آیینی و سنتی که باعث حضور من و برخی دیگر از همکارانم در این جشنواره شده ، دبیری ایشان است. شما وقتی شدت علاقه ، دلسوزی و عشق را در ایشان می بینید ، حاضر می شوید برای تداوم راهی که شروع کرده از دل و جان مایه بگذارید و چشم تان را به روی رفتارهای منفعت طلبانه دیگرانی که فقط به دنبال دوختن کلاهی از این نمد هستند ، ببندید.
این اجرا نسبت به اجرای عموم خود که در سالن استاد انتظامی به روی صحنه رفت ، چه تفاوت هایی داشت ؟
وقتی بحث اجرای جشنواره ای مطرح می شود ، شما باید مناسبات و همچنین امکانات اجرایی جشنواره را بسنجید و برای تسهیل در اجرا خودتان را با این امکانات منطبق کنید . از طرف دیگر ، گذشت سه سال از اجرای این نمایش باعث شد داشته های جدید تری نسبت به تکنیک ها و سازه های اجرایی پیدا کنیم و آنها را در اجرای تازه به کار ببریم که به نظر من این اجرا از نظر کیفیت تکنیکی بسیار بهتر و قوی تر از قبل است . از نظر محتوایی و آنچه در بطن و جوهره نمایشنامه است ، نیازی به تغییر ندیدیم . اما در بازی و میزانسن های کارگردانی با توجه به تغییر در گروه بازیگری تغییراتی را ضروری دیدم و بر روی آن کار کردم . در مجموع اجرای جدیدمان را قوی تر و با کیفیت تر میدانم . به هر حال ما تجربه اجرای عمومی کار را داشتیم و همچنین تجربه سه سالی که از این اجرا گذشته نیز همراهمان بود. خوشبختانه نظرات مخاطبین نشان داد که این تغییرات باعث بهتر شدن اجرای اثر شده است .
در نمایش ” سیه نامه باستان ” شاهد استفاده درست و به جا از تکنیک های نمایش ایرانی هستیم ، در رابطه با استفاده از این تکنیک ها بگویید .
این لطف شما را میرساند . من برای طرح این سوال از شما بسیار متشکرم و خوشحالم که با شناخت درست و دانش کافی از نمایش های ایرانی به تماشای این اثر نشسته اید . مسلما حضور مخاطبینی همچون شما باعث دلگرمی هر کارگردان و گروه نمایشی ای می شود . همچنین بسیار خوشحال هستم که زحمات گروه مان در شکل اجرایی به هدر نرفته و دیده شده است . در مورد تکنیک اجرایی مدیون زحمات و اندیشه خلاق طراح صحنه نمایش خانم هلیا میرهادی هستیم . باید تاکید کنم که همچنان ایده اجرایی این کار در ایران بی نظیر است و نمونه دیگری ندارد . ما تلاش کردیم با استفاده از امکانات مدرن امروزی و خواص تکنیکال نمایش های ایرانی، ترکیب درستی برای ارائه مفاهیم بدست بیاوریم . در رابطه با داستان ها و افسانه های کهن ایرانی مثل هزار و یک شب، جوامع الحکایات ، امیرارسلان ، لیلی و مجنون ، شیرین و فرهاد و به خصوص حماسه های شاهنامه چنین می توان توضیح داد که همگی دارای جغرافیا و موقعیت های بسیار متنوعی هستند و پی در پی با فاصله های کوتاه عوض می شوند. از طرف دیگر تکنیک های نمایش ایرانی هم دامنه گسترده و متنوعی دارند . اگر ما بخواهیم در یک نمایش تابع رئالیسم جادویی باشیم ؛ که این داستان ها و روایت ها هستند ، در اجرا با فضایی ابتر و ناقص روبرو خواهیم شد و زیبایی روایت و رنگ آمیزی جادویی ادبیات کهن را از دست می دهیم .ضمنا چنین اجراهایی عموما طولانی و گاهی به لحاظ دراماتیک سردرگم هستند که همین موضوع به ریتم اجرایی لطمات زیادی میزند . بنظر من کاری که خانم هلیا میرهادی در استفاده درست از امکانات و تکنولوژی مدرن و ترکیب آن با فضاهای روایی شاهنامه انجام دادند ، کاری بینظیر و در خور توجه است . ما توانستیم با استفاده از این ایده، ترکیبی از مینیمالیسم ، مولتی مدیا ، میکرو تئاتر و شاخصه های خوب نمایش های ایرانی را روی صحنه بوجود بیاوریم و با استفاده از تکنیک فاصله گذاری تعزیه ، از چنین فضاهایی استفاده کنیم . خوشحال هستم که نتیجه این ترکیب باعث ایجاد ساختار جدیدی شده است که شاخصه های زیبایی شناختی خود را دارد و مخاطبین خود را راضی نگه میدارد . در واقع ما تلاش کردیم به جای از بین بردن جادوی سیال افسانه های ایرانی، خودمان را با آنها همراه کنیم و امروز ساختاری را در اختیار داریم که قابلیت اجرای هر افسانه ای را به ما میدهد و در ضمن به دلیل استفاده خوب از اندیشه و تصاویر اصیل و بومی ، کاملا باور پذیر و در عین حال زیبا است .
در میزانسن ها و تغییر موقعیت های اجرایی هم تلاش خود را کردم تا با استفاده از کمینه گرایی که خاصیت هنرهای ایرانی است به یک سادگی روایی دست پیدا کنیم که در عین حالی که تمام خواص حماسه سرایی را داراست اما از منظر اجرایی همچنان تئاتر باقی بماند و ساختار تئاتری خود را حفظ کند .
در مصاحبه ای سوال اصلی ” سیه نامه باستان ” را این موضوع مطرح کردید که چطور می توانیم دروغ نگوییم و زندگی کنیم ، سوژه این نمایش چه میزان با جامعه امروز ما همخوانی دارد ؟
بله کاملا حق با شما است . باز هم متشکرم که این موضوع را مطرح کردید. در واقع دلم می خواست که امروز بگویم موضوع دروغ هیچ سنخیتی با جامعه ما ندارد اما متاسفانه باید عرض کنم که برعکس . شاید بزرگترین شاخصه رفتار های اجتماعی امروز ما دروغ و فریبکاری است . درد بزرگی که نه تنها به فکر درمان آن نیستیم بلکه داریم روز به روز هم اینکار را طبیعی تر انجام می دهیم . این روزها دروغ جزئی از ارزش های اخلاقی ما محسوب می شود به طوری که اگر کسی نتواند دروغ بگوید و با فریب کاری و دغل بازی کار خود را پیش ببرد از طرف دوستان و آشنایانش به آدم دست و پا چلفتی ، پپه و خنگ ملقب می شود . متاسفانه در جامعه ما به دلیل ساز و کارهای غلط برای رشد ارزش های انسانی ، جای هنجارها و ناهنجاری ها عوض شده و معیارها و اولویت های اخلاقی تغییر کرده است . در پاسخ به سوالتان باید عرض کنم که : بله . همچنان اعتقاد دارم که در این ملک و در این ایام اگر کسی نتواند مثل آب خوردن دروغ بگوید و فریبکاری کند ، کلاهش پس معرکه است و حتما زندگی کردن برایش دشوار و دشوارتر می شود .
ما با نمایش “سیه نامه باستان” به موضوع دروغ و فریب کاری می پردازیم . امیدواریم که اثرگذار باشیم و با همین امید هم کار می کنیم که به عنوان هنرمند روی مخاطبین آثارمان تاثیر خوب وسازنده بگذاریم .
چه شد که در اجرای جشنواره خودتان نقش رستم را بر عهده گرفتید ؟
ادامه کار با آقای زارع به دلیل گرفتاری های شغلی ایشان کمی سخت بود و علی رغم تمایل دو طرفه ای که برای حضور ایشان وجود داشت میسر نبود . زمان آماده شدن برای گروه کم بود. ما باید تغییراتی در ساخت و سازهای آکسسوار و دکور هم ایجاد می کردیم . ضمن اینکه هر بازیگر دیگری را که می خواستیم به کار بگیریم مسلما ایده های جدیدی را برای اجرا و شخصیت های نمایشی با خود به همراه می آورد که انطباق این تفاوت ها و همگن کردن کار نیازمند زمان بیشتری بود که ما این زمان را در اختیار نداشتیم . برای آقای قلیچ خانی هم دشوار بود که بخواهد روبروی بازیگری تمرین کند که هیچ سابقه ذهنی از کار ندارد و هر نکته ای را باید تحلیل و تمرین می کردیم . برای همین من تصمیم گرفتم خودم عهده دار بازی نقش مقابل شوم . البته باید اعتراف کنم که بازی مقابل بازیگر توانمند و کمدین با تجربه و مسلطی مثل فرامرز قلیچ خانی اصلا کار ساده ای نیست .
من چندان اعتقادی به کارگردانی و بازیگری توامان ندارم و معتقد هستم که این کار حتما و حتما به اثر اجرایی لطمه وارد می کند . اما نمایش ” سیه نامه باستان ” قبلا اجرا رفته بود و خیلی نیازمند نگاه بیرونی نبود و همین موضوع کار من را کمی ساده تر کرد. با این وجود خانم هلیا میرهادی روتوش های لازم را در تمرینات انجام می دادند . به هر حال روبروی فرامرز قلیچ خانی به روی صحنه رفتن و همبازی شدن با او افتخار بزرگی بود که از دست ندادم و امیدوارم به کار لطمه ای وارد نشده باشد .
به عنوان کارگردانی که در دوره های مختلف جشنواره نمایش های آیینی و سنتی حضور داشتید ، این دوره را چطور ارزیابی می کنید . آیا تغییری و یا پیشرفتی در این رویداد تا به امروز مشاهده کرده اید ؟
در این مورد نظر خاصی ندارم . خوشحال هستم که استاد فتحعلی بیگی همچنان مدیریت این جشنواره را به عهده دارند و امیدوارم همچنان سلامت باشند و کاری را که شروع کرده اند علی رغم تمام دشواری ها ادامه دهند .
اجازه بدهید در پایان این مصاحبه مجددا از شما و گروه خوب تان در تئاتر فستیوال تشکر کنم . من نقدها و نظرات شما را درباره نمایش های روی صحنه دنبال می کنم و به دشواری های کاری که می کنید واقف هستم و امیدوارم در کاری که می کنید موفق باشید .همچنین از دوستان خوبم در گروه فنی مجموعه تئاتر شهر بسیار سپاسگزارم که از هیچ کمکی در تسریع امور اجرایی و همراهی با گروه نمایشی من دریغ نکردند .
