بهاره جهاندوست از بانوان عرصه ی نقالی می باشد که با نمایش “هفت خوان رستم” که در تالار هنر به روی صحنه رفت ، در نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی حضور داشت . علاوه بر این نمایش ، در بخش قهوه خانه نمایش های ایرانی نیز نقل “زال و رودابه” را برای علاقمندان به این هنر کهن ایرانی اجرا کرد . به همین بهانه خبرنگار تئاتر فستیوال گفت و گویی با او داشته است که می توانید آن را در ادامه بخوانید :

چند سال است که در زمینه نقالی فعال هستید ؟

سال ۱۳۷۸ این سعادت نصیبم شد که در جنگ تلویزیونی “دوستانه” ، در کنار مرشد ولی الله ترابی قرار بگیرم و از محضر ایشان بیاموزم و برای آن برنامه تلویزیونی یک مجموعه نقالی را آماده کنم . بعد از آن به نقالی علاقمند شدم و حدود بیست سال است که در این زمینه نقالی می کنم .

با توجه به اینکه ۲۰ سال پیش به اندازه ی امروز ، نقالی همه گیر نشده بود و خانواده ها کمتر با آن آشنا بودند ، چه شد که به سمت نقالی رفتید ؟

در واقع انتخاب نویسنده و کارگردان آن اثر ، آقای محمد رحمانیان بود که من این کار را انجام دهم . در آن زمان من در مجموعه های تلویزیونی بازی می کردم و ایشان به من گفتنذ که باید یک کار متفاوت انجام دهم . من اصلا اسم نقالی را نشنیده بودم و مرشد ترابی را نمی شناختم . پای نقل مرشد نشستم و ویدئوهایشان را به من رساندند و آن ها را نگاه کردم . مرشد ایرادهایم را برطرف می کردند و به من کمک کردند تا بتوانم نقل هایی را که می گفتند ، به اندازه توانم در آن زمان بگویم و این کار روی آنتن تلویزیون رفت . بعد از آن متوجه نبودم که چه اتفاق شگفت انگیزی در زندگی من افتاده ولی می دیدم که آدم ها در گذر سالیان ، به من می گویند تو همان دختر خانمی هستی که نقالی می کردی . من ۱۷ , ۱۸ سالم شده بود و در مجموعه های زیادی بازی کرده بودم ولی همه به آن نقالی ارجاع می دادند . این شد که یک باره دیدم چه کار ویژه ای دارم انجام می دهم ، چه اتفاق ویژه ای است و چه خوشبختی یگانه ای سهمم شده است . به خاطر همین علاقمندتر شدم و بیشتر به دنبال این کار رفتم . از اساتید مختلف کمک گرفتم تا به امروز که در خدمت شما هستم .

بعد از گذشت این سال ها ، حال شما خودتان نقالی را آموزش می دهید . از نظر شما چه سنی برای شروع یادگیری نقالی مناسب است ؟

من شاگردانی دارم که ۴ ساله هستند ولی تمرکزم  روی بچه های ۷ ، ۸ سال به بالا است . به نظرم وقتی بچه ها سواد خواندن و نوشتن یاد بگیرند ، خوانش اشعار شاهنامه خیلی بیشتر می تواند کمک شان کند . فهم بهتری می توانند از مفاهیم شاهنامه داشته باشند و بعد از دوره های شاهنامه خوانی می توانند کم کم نقالی را یاد بگیرند . به نظرم از بچه های زیر ۷، ۸ سال نمی توان توقع زیادی داشت ، شاید بیشتر بتوان آن ها را با داستان های شاهنامه آشنا کرد .

در سال های اخیر شاهد این بودیم که توجه به نمایش های آیینی و سنتی در میان مخاطبان تئاتر کمتر شده است و نقالی هم جزو این دسته ی نمایشی قرار می گیرد . گرایش خانواده ها برای اینکه که کودکانشان نقالی را بیاموزند به چه صورت است ؟

خوشبختانه در طی چند سال اخیر گرایش خانواده به نقالی خیلی بیشتر شده و به نظرم فعالیتی است که دوشادوش هم دارد اتفاق می افتد . در این دوشادوش بودن ، یک طرف جامعه است و یک طرف مدیران فرهنگی و درواقع سیاست گذاران هستند . وقتی توجه به هنر آیینی و سنتی و نقالی بیشتر شد و ماجرای ثبت نقالی به عنوان یک شکل کهن نمایشی و روایی در ایران مطرح شد و به آن بها دادند ، جامعه در رخدادهای مختلف نقالی را دید . نقالی که تا پیش از آن در قهوه خانه ها بود ، در مراسم های بیشتری دیده شد و بچه ها کم کم به آن علاقمند شدند . یعنی یک اتفاق علت و معلولی است . بچه ها علاقمند شدند ، خانواده ها همراه شدند . بهرحال شاهنامه میراث ما است ، چیزی است که نمی توانیم از آن عبور کنیم فقط لازم است زمانی که چشم می گردانیم ، چشم مان به آن بیافتد و بگوییم ما شاهنامه و نقالی داریم و می توانیم از آن بهره بگیریم .

مورد دیگری هم که وجود دارد ، همانطور که خودتان گقتید جایگاه نقالی در نمایش ها کمرنگ است و وظیفه ی ما که در زمینه نمایش های آیینی و سنتی فعالیت می کنیم ، این است که تلاش خود را بیشتر کنیم چون مخاطب آن را دریافت می کند . من تا امروز ۵ نمایش در حوزه ی شاهنامه و براساس نقالی روی صحنه برده ام و از آن ها استقبال بسیار زیادی شده است . من آدمی نیستم که در حوزه ی نمایش ، اسمم شناخته شده باشد و این نشان می دهد که نقالی است که آدم ها را به سالن می کشاند و این یعنی ما باید کار کنیم . جامعه تشنه  و آماده ی شنیدنش است .

همانطور که گفتید نقالی ثبت جهانی شده است و شما هم اجراهایی به زبان انگلیسی داشته اید . تاکنون در چه کشورهایی اجرا داشتید و واکنش مردم سایر کشورها نسبت به نقالی چگونه بود ؟

من تا به حال در ۷ کشور ایتالیا ، فرانسه ، مجارستان ، روسیه ، چین ، ترکیه و هندوستان اجرا داشته ام و نقالی را بسیار دوست دارند . نقالی برایشان بسیار قابل احترام است و وقتی پای نقل می نشینند ، چهره ی ویژه ای از ایران را می بینند . دو چیزی که نقل را می سازد ، برایشان جذاب است و اصالت دارد . یکی اینکه داستان های ما چه از شاهنامه باشند و چه منابع ادبی دیگر ، شگفت انگیزند و در هیچ کجای جهان ، این میزان اثر حماسی در یک سرزمین نداریم . در هیچ کجای جهان اثری نداریم که از هزار سال پیش تا امروز ، بتوانند آن را اینگونه روان و درست بخوانند و زبان آدم هایش تغییر نکرده باشد و دوم اینکه خود هنر نقالی ، شگفت انگیز است . در بسیاری از نقاط دنیا شکل های روایی  مشابه نقالی وجود دارد و این خیلی جذاب است . در هندوستان قصه گو و نقال داریم که با شکلی شبیه ایران نقل می گویند . به نظرم قدرت این هنر و هنرنمایی آنقدر زیاد است که می تواند آدم ها را با هر زبان و نژادی ، به هم پیوند دهد .

از میان نقل هایی که تا به امروز گفته اید ، کدامیک را بیشتر دوست دارید و با آن ارتباط برقرار می کنید ؟

سوال سختی است چون همه ی نقل ها زیبا هستند و من عاشقانه ها را خیلی دوست دارم . نمی توانم خیلی تفاوتی بین نقل ها بگذارم مثلا بیژن و منیژه ، زال و رودابه ، رستم و سهراب ، سیاوش ، همه ی آن ها نقل های جذابی هستند .

درباره ی نمایش “هفت خوان رستم” که آن را در نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی در تالار هنر اجرا کردید ، برای ما بگویید .

این نمایش با حضور ۳۰ کودک و نوجوان روی صحنه رفت . گروه نقالان ، نوازنده ها و نقاش ها را داشتیم که نقل را روی صحنه بردند . این نمایش سال گذشته در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه رفت و امسال هم در جشنواره اجرا شد . بچه ها خیلی برای آن زحمت کشیدند و خدا را شکر خیلی خوب مورد استقبال قرار گرفت .

اگر در پایان حرف نگفته ای باقی مانده است ، بفرمایید .

به نظرم هم شاهنامه و هم نقالی دو میراث گرانبها برای ما هستند و چقدر خوب است که جوان ها ، نوجوانان و کودکان به آن علاقمند شده اند . چقدر خوب است که مدیران فرهنگی توجه ویژه تری به آن کنند و جشنواره هایی از این دست بیشتر برگزار شود تا آدم ها بیایند ، بشنوند و با نقالی آشنا شوند و ما در نسل بعدی سرزمین مان ، بزرگسالانی داشته باشیم که اخلاق ایرانی و منش پهلوانی را می شناسند و قطعا در کنار این آدم ها رخدادهای خوبی در انتظارمان است و جهان و ایران مان جای بهتری برای زندگی خواهد بود .