یادداشتی بر نمایش  ” مکاشفات راسکلنیکف …” به کارگردانی “سابینا شیاری” و “پیمان مجیدی”

نمایش  ” مکاشفات راسکلنیکف…”  نمایشی است که تلاش کارگردانان و بازیگرانش برای ارائه ی یک کار بی نقص و نو به خوبی به چشم می خورد ، تلاش بازیگران برای ارائه ی یک بازی بی نقص و اکت های به جا و تلاش کارگردانان برای انتخاب میزانسن های درست و انتخاب بازیگران متناسب و نهایتا تلاش برای متاثر کردن تماشاچی . این تلاش گروه برای نیل به این خواسته ها به وضوح به چشم می آید و در ابتدا تماشاچی را امیدوار می کند .

اما این تلاش نهایتا بی نتیجه باقی مانده و به جز یکی ، دو صحنه ی درست و به جز بازی بی نقص و دیدنی “رامین سیار دشتی” ، در باقی نمایش نتیجه ای به همراه نداشته و جز خستگی برای تماشاچیان چیزی باقی نمی گذارد ، چنانکه اغلب تماشاچیان در همان پرده اول اظهار خستگی می کنند و صدای اعتراض شان به موضوع نمایش و چگونگی اجرای آن به خوبی به گوش می رسد و حتی برخی سالن را ترک می کنند .

نمایش  ” مکاشفات راسکلنیکف…”  اساسا قصه ندارد و علی رغم ادعای نویسنده و کارگردان بر اقتباس آن از ” جنایت و مکافات ” داستایوفسکی ، ما هیچ ردپای معناداری از این رمان را در این نمایش نمی بینیم ، به جز چند اسم .  تماشاچی نیز از ابتدا تا پایان نمایش با تعداد زیادی سوال مواجه می شود که نمایش به آنها پاسخ نمی دهد و تنها به آسمان و ریسمان بافی های بی معنا و شعار دادن های بی ربط ادامه می دهد . سوالاتی نظیر اینکه زمان و مکان قصه چیست ؟ مشکل راسکلنیکف چیست و اساسا او کیست و چه می خواهد ؟ دختر فاحشه است یا عاشق ؟ استاد کیست ؟ پیرزن کیست ؟ پولدار هست یا نه ؟ راسکلنیکف پول را برای چه می خواهد ؟ مبارزه سیاسی یا ازدواج ؟ و سوالاتی از این دست . نمایشنامه  ” مکاشفات راسکلنیکف”  هیچ زمان و مکان مشخصی ندارد و تنها مجموعه ای از شعارهای سیاسی است که از زبان الکن پرسوناژهایی در حد تیپ و پایین تر از آن بیان می شود ، پرسوناژهایی که تا پایان برای ما ناشناس باقی می مانند .اسم نمایشنامه نیز که بر روی پوستر دیده می شود در طول نمایش به همان بی معنایی و بی ربطی اولین مواجهه ی تماشاچی با آن باقی می ماند و لابد بعد نمایش تماشاچی باید در گوگل بچرخد تا معنای ” آر.جی.دیو ” را بیابد و البته باز هم از بی معنا بودن نام نمایشنامه و بی ربطی اش به نمایش نمی کاهد .

نمایش  ” مکاشفات راسکلنیکف ….”   یک بازیگر خوب دارد که درست و به جا و به اندازه بازی می کند ، ” رامین سیار دشتی ” . اما سایر بازیگران با اکت های بی معنا و خارج از اندازه ، عدم استفاده ی درست از توانایی هایشان ( مثل بازیگر نقش راسکلنیکف که از صدایش استفاده ی درست و به جا نمی کند و بی جهت صدایش را مهار می کند) و گاها فراموش کردن اکت هایشان و یا بازی در حد اتودهای بازیگری توسط بازیگر زن که نتیجه اش خنده های مضحک اوست و ایراداتی از این دست ، به اثر آسیبی جبران ناپذیر می زنند .

نمایش  ” مکاشفات راسکلنیکف …”  از جهت میزانسن نیز ایرادات اساسی دارد . بازیگران در اکثر صحنه ها یکدیگر را ماسکه می کنند ، تاریک و روشن شدن های صحنه بی معناست و در مواقعی که به علت امکانات نا مناسب سالن ، سایه ی بازیگران روی دیوار می افتد، هیچ معنایی را القا نمی کند و کارگردان هیچ استفاده ای از آن نکرده است ، حال  آنکه می شد از این تهدید ، یک فرصت ایجاد کرد و آن را در خدمت اثر در آورد و یا به شیوه ای این سایه ها را حذف کرد تا حواس تماشاچی را پی یک امر نامربوط و زاید نکشاند و یا مثلا در جایی که صدای باز و بسته کردن درب از بلندگوی نزدیک تماشاچی به گوش می رسد ، اگر کارگردان درب را نزدیک بلندگو قرار می داد ، میزانسن برای تماشاچی واقعی تر می شود . یا وقتی دختر کفش های پاشنه بلند خود را در می آورد همچنان بر پنجه ی پا راه می رود که هیچ معنایی را القا نمی کند و کمکی به معرفی پرسوناژ دختر هم نیست و بدتر اینکه دختر هم گاهی فراموش می کند بر روی پنجه راه برود . در واقع کارگردان در انتخاب میزانسن ها نه از پس نمایشنامه بر آمده است و نه از پس سالن اجرا ، سالنی که با همه نواقصی که دارد کارگردان آگاهانه نمایش را در آن اجرا کرده ، پس باید بر این نواقص غلبه می کرده و آنها را در خدمت نمایش می گرفته است .

” مکاشفات راسکلنیکف …”  یک تجربه ی کارگاهی است که احتیاج به اصلاحات اساسی دارد تا به یک نمایش قابل دیدن تبدیل شود .

المیرا نداف – نویسنده مهمان