جانا سخن از زبان ما می گویی


یادداشتی بر نمایش “تــرور” به کارگردانی حمیدرضا نعیمی

نقد نمایش ترور نعیمی

سالها بود که یکی از دغدغه های ذهنی ام ، سوژه های مذهبی در تئاتر و نمایش هایی از این دست – که اکثرا موفق نبوده و بعضا سفارشی و متاسفانه عمدتا در ساخت از نظر فنی بسیار ضعیف – بوده است ؛ و به دنبال راهکاری برای خروج از این تکرار ناموفق و پرداختن به این نوع سوژه ها می گشتم .
“تــرور” حمیدرضا نعیمی بی شک فانوسی بود برای نشان دادن مسیر برون رفت از این ماجرای چندین ساله .
مهمترین ویژگی این اثر این است که به بهانه سوژه ی شهادت امیرالمومنین علی (ع) که همه ی ما بارها و بارها درباره ی آن دیده ایم و شنیده ایم و خوانده ایم ، آگاهانه و هنرمندانه ، به سوژه ی مهمی پرداخته است که اهمیت آن کمتر از خود شهادت علی (ع) نیست . سیر تصمیم گیری و چالش های پیش روی ابن ملجم برای قتل یا به قول نعیمی ترور علی (ع) که نامی هوشمندانه و عمیق است .

و نعیمی این سوژه تاریخی را چنان در قالبی امروزی ، گنجانده است که گویی این اتفاق بزرگ و غم انگیز و در عین حال عمیق و مملو از عبرت ها ، با مقدمات و حواشی آن ، همین امروز در روزمــره ی بشر جاریست . نعیمی در “تــرور” روی سوژه ای کاملا مذهبی دست گذاشته است ، اما به دور از المان های مذهبی مثل روضه خوانی ، نوای نی و …  .

 نیز به صحنه هایی مثل ضربت خوردن حضرت یا چاه و نخلستان نپرداخته است و کاملا با زبانی نو  و از زاویه ای جدید به شهادت علی (ع) نگاه کرده است .
– متنی قوی و مبتنی بر قصه ای جذاب و سرگرم کننده و دیالوگ هایی تاثیر گذار و به دور از خود نمایی نویسنده.

– نکته ی دیگری که در متن برجسته است ، شخصیت پردازی های باورپــذیر در نوشته است – به واسطـه عدم قضاوت متعصبانه و نگاهی عمیق و واقع گرایانه به شخصیت ها – که با وجود پاساژ های حسی بسیار ( که به جا و زیبا بودند و مخاطب را به هدف کارگردان که شکستن زمان و به نوعی مرز جغرافیایی بود نزدیک می کرد ) بازیگر را هرچــه سریعتر به نقش می رساند .

اما متن فقط نوشته است و نمایش چیز دیگریست .

کارگردان باید به معنای واقعی کارگردان باشد تا متنی قوی را ، با نمایشی قوی به کمال برساند . کارگردان باید رویدادهـا را بشناسد ، بفهمد ، او باید میزانسن را درک کند ، فرم را بشناسد ، سوژه را واکاوی کرده باشد ، بداند که از اثر چه می خواهد تا از ابژه ای مناسب و متناسب با سوژه بهره گیرد تا مخاطب را با اثر همراه کند . که نعیمی با توجه به این موارد تماشاچی را غرق در اثر خودش می کرد .

– میزانسن های به غایت دقیق و خلاقانه ، به خصوص برداشتن و گذاشتن عینک ابن ملجم که هم ایده جذابی است ، و هم به درستی اجرا شده است و پیامی مهم را یدک میکشد : چگــونه دیــدن . همچنین اولین وسوسه ابن ملجم توسط قطام که قطام از بالای سر ابن ملجم عبور می کند که به معنای اَتَمّ کلمه ، وسـوسه در قالب فرم است و نیز میزانسن دیالوگ های قطام و همسر یوسف و صحنه وسوسه کردن ابن ملجم توسط گروه شیاطین (که بسیار جذاب و با نمک است) و … .

– استفاده از حرکات فیزیکال ، به جا و به اندازه و از همه مهمتر در راستای نمایش .

– موسیقی و افکت های صوتی کاملا به جا و در میزانسن قرار دارند ، چه از نظر انتخاب ملودی ،چه از نظر تنظیم و انتخاب سازها و صدا ها .

– نور پردازی کاملا بدیع و در خدمت اثر است . چه به لحاظ رنگ بندی و چه میزان روشنایی صحنه جهت فضا سازی و چه برای ساخت صحنه هایی مثل نخلستان و … به طور مثال در ابتدای نمایش که جلسه سه نفره برای تصمیم گیری قتل علی (ع) ، معاویه و عمر و عاص تشکیل شده است ، با تابش نور از کنار صحنه و ایجاد سایه روی دیوار سمت راست سالن ، کاملا فضای وهم آلود و همچنین سری بودن جلسه ، القا می شود و کمال آن هنگام خروج این سه نفر است که با بزرگ شدن سایه ها همراه است که نشان از موفقیت جلسه و فراگیر شدن این تفکر دارد .

– طراحی لباس بی نظیر است . کاملا گویا و بیان کننده ی مفهوم شکست زمان و مکان .

– استفاده درست از شیوه فاصله گذاری در اجرا که به واسطه واقع شدن در زمان درست ، محتوای درست و مقدار مناسب به لحاظ تایم دیالوگ ، فهم و ارتباط با اثر و شخصیت ها را تسهیل می کند .

– خلق فرم در این اثر عالی بود ، عالی . به خصوص خط قرمزی که دقیقا در جایی درست ( طبق قصه ) و با ریتمی درست تر ، با میزانسنی بی نظیر ( جایگیری ۳ شخصیت ابن ملجم ، همسر یوسف و قطام در یک مثلث و نوری که روی آنهاست و فید می شود و سپس تکمیل خط قرمز ، همراه با خواندن مصرع : “ســر آن ندارد امشب … ” و ترجمه آن به زبانهای مختلف ) تکمیل می شود ، که بیان گــر خط قرمزی است که عبور از آن امکان ندارد و این خط قرمز کشتن علی (ع) است. ( نه کشتن جسمانی علی (ع) که کشتن تفکــرات علی (ع) ، سیــره و مـنش علی (ع) )

– دکـور خلاقانه ، بی آلایش، به نظر کم هزینه ولی پر کاربرد ، با کارکردی درست .

– بازی هایی یکدست ، هماهنگ ، حرفه ای و کاملا در خدمت اثر .

– همه ی بازیگران به حق عالی هستند و کاملا از پس نقش ها که بعضا پاساژهای سخت و پیچیده ای را داراست ، برآمده اند ، حتی بازیگرانی که دیالوگی ندارند و حضورشان بسیار کوتاه است هم کاملا در میزانسن بوده و کوچکترین اشتباهی دیده نمی شود .
در کنار همه ی اینها باید به پرسوناژ “ابن ملــجم” اشاره کرد که بسیار نقش پیچیده و برای بازی ، بسیار دشوار نوشته شده است ، اما فــرید قــبادی با بازی بی نظیر خود “ابن ملــجم” نعیمی را به کمال رسانده است . تنها مسئله ای که در حوزه بازیگری این نمایش به عنوان نکته منفی محسوب می شود ، صدای یکتا ناصر است که تصنعی است و انگار سعی بر صدا سازی شده است .

– از پوستر و بروشور این اثر هم نباید غافل شد . گویا و کاملا بیان کننده اثر .

همه این موارد همانطور که ذکر شد به دلیل این است که کارگردان تکلیفش با خود ، با متن و با تئاتر روشن بوده است و چون می دانسته که چه می خواهد ، بنابراین دکور ، نور ، لباس ، موسیقی ، میزانسن ها و فــرم ، بازی ها ، پوستر و همه و همه در خدمت یک هدف واحد یا همان سوژه قرار گرفته اند .

– تنهـا نقطه ضعف کار که از بیان آن اکراه دارم ، افتادن ریتم درحدود دقایق ۹۵ تا ۱۰۵ بود .

– نمایش “تــرور” حقیقتا یک نمایش قوی از نظر فنی و تکنیکی و همچنین جذاب به لحاظ سوژه و دارای پیام های متعدد در ابعاد اجتماعی ، فرهنگی و حتی سیاسی است ، که راه را برای پرداختن به این گونه سوژه ها با زبانی امروزی و قابل فهم با رویکرد تحلیلی – تفسیری برای استفاده بشر امروز ، باز می کند .

محمد جواد حبیبی – نویسنده میهمان

۹ نظر ثبت شده است .

  1. جیران گفت:

    لایک
    چه دکوری
    محشره

  2. lili گفت:

    انتخاب بازیگرا هم خوب بود حتی بانو ناصر

  3. farhad گفت:

    Malume ke nabas pa pas mikeshid
    In kar arzeshesh bishtar az gele mandi bud
    Heif bud agar ejra nemishod
    Benazaram bas ham bayad as namyeshaye Bashe ke Dar Toole Sal modam ejra she

  4. چخوف گفت:

    سلام
    حمیدرضا نعیمی بهترینه
    دمش گرم که به اجراش ادامه داد و پا پس نکشید

  5. 1390رها گفت:

    بازی یکتا ناصر که خیلی خوب بود چرا میگین تصنعی ؟ حتی به نظر من خیلی خوب شد که میتراحجار بازی نکرد چون از پسش بر نمیومد
    یکتا ناصر قاطع بود و خیلی به نقشش میومد

  6. 1390رها گفت:

    بازی یکتا ناصر که خیلی خوب بود چرا میگین تصنعی ؟ حتی به نظر من خیلی خوب شد که میترا حجار بازی نکرد چون از پسش بر نمیومد
    یکتا ناصر قاطع بود و خیلی به نقشش میومد

  7. م . خلعتبری گفت:

    من انتظار داشتم آخرش اینطور تموم نشه
    به نطرتون دلیلش چی بود ؟

  8. Gholami گفت:

    Poster aaaaaalliiye?

  9. ترگل گفت:

    خیلی خوب به همه چیز اشاره کردین خیلی کار خوبی بود خیلی وقت بود یک کار خوب ندیده بودم

پاسخ دادن به 1390رها لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *