وقتی تصمیم می گیری به دیدن نمایشی از حمیدرضا نعیمی بروی ، مطمئنی اثری را برای دیدن انتخاب کرده ای که به لحاظ پرداختن به قصه ، طراحی صحنه ، نورپردازی ، طراحی لباس ، گریم ، صدا ، موسیقی ، انتخاب بازیگران و … کم فروشی نمی کند و معمولا با اعتمادی که به نام کارگردان داری می دانی بهترین ها را در کنار هم جمع کرده است . از این لحاظ ” ریچارد ” عقب تر از آثار پیشین این کارگردان نیست ؛ یک برداشت مدرن و امروزی از نمایشنامه “ریچارد سوم ” ویلیام شکسپیر که روی صحنه ، موفق ظاهر شده است .

” ریچارد ” را به لحاظ روایت قصه می توان به دو بخش تقسیم کرد ؛ یک : روایت اصلی قصه که توسط پرسوناژهای اصلی نمایش در جریان است . دو : روایت از طریق فرم اجرا که توسط بازیگران فرم نمایش مکمل روایت اول است . در واقع روایت دوم در برخی از صحنه ها مکمل دیالوگ های نمایش و در برخی صحنه های دیگر ، شکل دهنده ی لوکیشن پرسوناژها در نمایش است . به عنوان مثال وقتی در صحنه ای ، صحبت از شایعه پراکنی می شود در صحنه ی بعدی این مفهوم ، توسط بازیگران فرم و با استفاده ی درست از صدا و نور به مخاطب منتقل می شود ؛ یا صحنه ی دیگری که قرار است نشان دهنده ی مجلس رقص باشد که پرسوناژهای اصلی در آن شرکت کرده اند ، حضور بازیگران فرم ، به شکل گیری این فضا کمک می کنند .

نعیمی برای از ریتم نیفتادن این نمایش حدودا دو ساعته ، صحنه هایی را به اجرا اضافه کرده است تا بار طنز داشته باشد و مخاطب را بخنداند . مثل حضور ” پیک ” با بازی خوب رضا جهانی که علاوه بر نمایاندن چهره ی دیگری از پرسوناژ ریچارد ، با خنداندن مخاطب ، ریتم نمایش هم کنترل می شود . اما نکته ی غیر قابل چشم پوشی در این صحنه دیالوگ های پرسوناژ پیک است که به نظر می رسد در بعضی لحظات ، نسبت به مخاطب ، توهین آمیز می شود .

در قسمتی از نمایش ، به دلیل استفاده ازشیوه ی فاصله گذاری در تئاتر ، نور تماشاچی در سالن روشن می شود و پرسوناژ ” ریچارد ” رو به تماشاگران سالن ، شروع به حرف زدن می کند . این اتفاق تنها یک بار در طول نمایش رخ می دهد که در اجرا غافل گیر کننده نیست . به نظر می رسد اینکه مخاطب فقط یک بار از اجرا ، فاصله بگیرد و به او گوشزد شود که این فقط یک نمایش است و واقعیت ندارد ، کافی نیست و تافته ای جدا بافته از کل اثر شده است .

انتخاب بازیگران نمایش خوب است . حامد کمیلی به عنوان یک چهره سینماییِ فعال در تئاتر ، توانسته از پسِ نقش ” ریچارد ” برآید و با توجه به غوز داشتن و لنگیدن این پرسوناژ در نمایش ، راکورد خود را حفظ کرده و از عهده ی ریزه کاری های نقشش بر آمده است .

طراحی صحنه در این نمایش از دو بخش ثابت و متحرک تشکیل شده است و در صحنه های مختلف نمایش می تواند به خوبی عمق و نزدیکی خوبی روی صحنه ایجاد کند . ستون ها در دو طرف صحنه قرار دارند که به خوبی می توانند نشانگر ستون های کاخ باشند یا در صحنه های دیگر کاربردهای دیگری داشته باشند . در کل ، طراحی صحنه ، ساده و کاربردی است .

با همه ی این تعاریف ، آنچه انتظار مخاطبِ حرفه ایِ تئاتر را از نمایش ” ریچارد ” برآورده نمی کند ، حسی است که بعد از پایان اجرا دارد ؛ حسِ معمولیِ بعد از دیدن یک نمایشِ خوب ؛ و می شود گفت انتظارِ نمایشِ باشکوهی که بعد از دیدن آن همه طراحی صحنه و بازی و لباس و موسیقی و غیره از اجرا دارد ، در بیننده ایجاد نمی شود . حتی مرگ ریچارد هم ، باشکوه و ضربه زننده نیست . اگر هر یک از صحنه های این نمایش – هم بخش فرم و هم قصه اصلی – را تکه هایی در نظر بگیریم که در عین مستقل بودن در کنار هم ، شکل واحدی را تداعی می کند ، شاید دلیل این مسئله را در ترکیب این تکه ها دانست که در نهایت به چهل تکه ای زیبا بدل نمی شود . گویا هر یک ، در بخش کوچک خود خوب هستند ، ولی در کنار بخش های دیگر ، صد در صد چفت و نشده اند و جفت و جور نیست . بنابراین اگر هر بخش به صورت مستقل دیده شود ، خوب و کم نقص است ؛ ولی وقتی در کنار هم قرار می گیرند ، یک اثر تمام و کمال و باشکوه خلق نمی شود .

از طرفی با اینکه چند سال از اجرای نمایش های ” ترور ” و ” سقراط ” حمیدرضا نعیمی می گذرد ، هنوز هم آنها ، نمایش هایی تاثیرگذار تر و بهتری نسبت به “ریچارد ” بوده اند و همین موضوع ، کار را برای این کارگردانِ سخت کوش ، دشوار کرده است .

انتظار مخاطب از نمایش های حمیدرضا نعیمی ، اجراهای عالی است ؛ نمایش هایِ “خوب” ، راضی کننده نیستند !

آرزو شفق – دپارتمان نقد تئاتر فستیوال