ته خط زندگی

نقدی بر نمایش «آش سرخ پشت پا» به کارگردانی مانی ارمغان

«آش سرخ پشت پا» حکایت سه روز آخر زندگی امیر آرتیست ، زندانی محکوم به اعدام است . امیر رو به تماشاگران از آغاز تا پایان یک نفس مصائبی را که متحمل شده ، شرح می دهد . او یک ریز حرف می زند و کلمات و واژه ها را مثل گلوله های مسلسل به سوی مخاطبان سرازیر می کند . نمایش به گونه ای نوشته ، بازی و کارگردانی شده که حتی یک لحظه هم فرصت استراحت و بازیابی موضوع به مخاطب داده نمی شود . این ویژگی «آش سرخ پشت پا» به علاوه شیوه روایی غیرمستقیم و شناور و رفت و برگشت های مکرر بین زمان گذشته و حال گاه باعث می شود تماشاگران خط سیر داستان را گم کرده و از بزنگاه های دراماتیک جا بمانند . متن نمایش در وهله نخست بیشتر شبیه به یک نمایشنامه رادیویی است اما کورش شاهونه تحت هدایت مانی ارمغان با «اکت»های خلاقه،تقسیم درست جهت نگاه و بازی بسیار پرتحرکش این تصور را باطل می کند .

سادگی هدفمندانه به قصد هر چه نزدیک تر شدن به واقعیت نه تنها در طراحی صحنه و طراحی صوتی نمایش بلکه در طراحی لباس و چهره پردازی نیز لحاظ شده است . فضای لخت و اندوه زای زندان و سکوت عصبی کننده حاکم بر سلول زندانی در شرف اعدام کاملا باورپذیر از آب در آمده اند . هیچ وسیله ای در صحنه خلوت «آش سرخ پشت پا» برای آن که تک بازیگر نمایش بتواند با کمک آن از سنگینی باری که بر دوشش گذاشته شده ، بکاهد وجود ندارد . بازیگر باید کاملا متکی بر خودش باشد . او روی یک میز فرسوده می نشیند ، ژست می گیرد گاه حتی می ایستد و روی همان میز لوکیشن های مختلف را بازآفرینی نموده و موقعیت های حساس زندگی اش را بازتعریف می کند . بیان شاهونه قوی و پرفشار ، لحنش بی پروا و پرخاشگرانه و نگاهش سرشار از تمسخر و خشونت است . او به سرعت در قالب نقش افراد مختلف فرو رفته و از زبان آن ها و با لهجه خودشان سخن می گوید . تغییر لهجه این بازیگر به فراخور موقعیت های مختلف بسیار سریع و البته کاملا طبیعی ، گوش نواز و باورپذیر است . کلمات و اصطلاحاتی که بر زبان امیر آرتیست جاری می شود از جنس زبان مردم کوچه و بازار است . استفاده از زبان محاوره ای برای تبیین فلسفی مرگ و رنج های پایان ناپذیر یک اعدامی بی گناه ، کار بس دشواری بوده که خسرو امیری با مهارتی کم نظیر از پس آن بر آمده است . قصه ، منولوگ، شخصیت پردازی و حس گیری بازیگر آن قدر قوی است که مجال چندانی برای موسیقی باقی نمانده است . کارگردان به خوبی این نکته را دریافته و به همین علت هم فقط در دقایق اندکی از نمایش اما بسیار درست و بجا از تکنوازی گیتار بهره جسته است .

فصل نهایی «آش سرخ پشت پا» واجد ارزش های صوتی و بصری فوق العاده ای است که در تئاتر ایران کم نظیر است ؛ صندلی واژگون ، یک لنگه دمپایی افتاده بر زمین ، نور قرمز تندی که تمام فضا را فرا گرفته و طنین آوایی مقدس در صحنه بدون هنرپیشه، از اعدام امیر آرتیست حکایت دارند . اجرا و بازی آن قدر قوی است که خلاء پارتنر (بازیگر نقش مقابل) در صحنه محسوس نیست . نمایش به سبب مضمون بسیار غم انگیز و تکان دهنده اش ، ریتم فوق العاده سریع و بازی اگزجره کوروش شاهونه فشار روانی شدیدی بر مخاطب وارد می آورد ؛ شاید به همین خاطر افراد زیر شانزده سال از تماشای آن منع شده اند . «آش سرخ پشت پا» نخستین نمایش منولوگ در تاریخ تئاتر مشهد و یکی از موفق ترین اجراهای سال های اخیر در استان خراسان است .

 دکتر شهرام خرازی ها – تئاترفستیوال