به گمانم همه ی ما حداقل برای یک بار هم که شده ، نام ” شازده کوچولو ” ، اثر جاودانه ی آنتوان دوسنت اگزوپری را شنیده ایم و اگر فرصتی دست داده باشد آن را خوانده ایم . حال تصور کنید اجرای نمایشی را از این رمان :

غالبا اجراهایی که از “شازده کوچولو” در ایران به روی صحنه رفته ، در قالب نمایشنامه خوانی بوده است و تنها دو اجرای صحنه ای از این رمان را به خاطر دارم . یکی را مهرداد خامنه ای برای گروه سنی بزرگسال کارگردانی کرد و سال ۹۴ روی صحنه برد و دیگری را که این روزها در تالار هنر اجرا می شود ، آناهیتا غنی زاده برای گروه سنی کودک و نوجوان به روی صحنه برده است .

آناهیتا غنی زاده را با ” لاکی عجق وجق ” و پیش تر از آن با ” اسب و سیب و بهار ” به خاطر می آورم ، کارگردانی دغدغه مند در حوزه تئاتر کودک و نوجوان ؛ او با انتخاب “شازده کوچولو” ، دست روی اثری گذاشته است که گرچه شخصیت اصلی آن یک کودک است و شاید به ظاهر داستانی مناسب برای گروه سنی کودک داشته باشد ، اما در حقیقت برای بزرگسالان نگاشته شده است تا کودکی شان و عواطفی را که فراموش کرده اند ، به خاطر بیاورند . بنابراین تبدیل این داستان به نمایشنامه ای برای گروه سنی کودک و نوجوان و اجرای آن به گونه ای که هر دو گروه سنی بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند ، کاری بس دشوار است .

” شازده کوچولو ” ی غنی زاده ، در جذب مخاطب نوجوان می تواند موفق عمل کند اما در مورد مخاطب کودک ، کمی پایش می لنگد . چرا که متن اثر برای مخاطبِ خردسال و کودکِ نمایش که تماشاگران اصلی ” تالار هنر ” می باشند ، در عین سادگی ، کمی سنگین به نظر می آید و حاصلش این می شود ، که این گروه سنی از اواسط نمایش حوصله اش سر می رود و به اطراف یا صحبت با همدیگر و والدین شان مشغول می شوند .

اما در مورد فرم اجرایی نمایش ، از طراحی صحنه گرفته تا آکسسوار و طراحی لباس و کلاه و … سعی شده است ، خلاقانه و جذاب باشد .

عنصر اصلی دکور ، چمدان است ؛ به گونه ای که در پرده های مختلف می بینیم ، چمدان تبدیل به چیزهای مختلفی می شود از دشت و لاله زار گرفته تا تخت پادشاهی و … . با توجه به تم اصلی اثر که ” شازده کوچولو ” را مدام در سفر نشان می دهد ، استفاده از چمدان بسیار کارآمد است . چمدانی که با “شازده کوچولو” از سرزمینی به سرزمین دیگری می رود و تبدیل به جزئی از آن سرزمین می شود .

لباس ها و کلاه های بازیگران به گونه ای طراحی شده است که برای مخاطبان اثر جذاب باشد و جالب است که به غیر از شازده کوچولو ، خلبان و روباه ( پرسوناژهایی که ” اهلی ” شده اند و معنای دوستی را دریافته اند ) ، سایر کاراکترها همگی به نوعی چهره شان با ماسک یا کلاه پوشانده شده است .

یکی از مهم ترین شاخصه های موسیقی نمایش ” شازده کوچولو ” ، ترجیع بند ” آدم بزرگ ها خیلی عجیب اند …” است که از این طریق توانسته مخاطب را تاحدودی با خود همراه کند . اما کاش به جای آن که این ترجیع بندها به صورت play back پخش شود ، بازیگر نقش شازده کوچولو که این ترجیع بندها را از زبان او می شنویم ، این اشعار را به صورت زنده اجرا و از این طریق مستقیما با مخاطبان اثر ارتباط برقرار کند ، در نتیجه عده ی بیشتری با او هم نوا می شوند و این گونه شاید ریتم نمایش برای کودکانی که حوصله شان سر رفته بود ، از کندی در آید .

در مورد طراحی نور می توان گفت که در هیچکدام از پرده ها شاهد نورپردازی موضعی نیستیم و صحنه تماما روشن و قابل رویت برای تماشاگر است . تنها در میان پرده ها که موسیقی نمایش را در آن بخش می شنویم ، نورپردازی به صورت موضعی روی شازده کوچولو است . در همین میان پرده ها ، نور پس زمینه به طور کامل گرفته نمی شود و تماشاگران می توانند تعویض صحنه ، توسط عوامل صحنه را ببینند . در واقع این گونه ، تعویض صحنه نیز تبدیل به بخشی از نمایش می شود که خود این مسئله می تواند برای مخاطبان جذاب باشد .

و در پایان اگر “شازده کوچولو”یی که آناهیتا غنی زاده به روی صحنه برده ، به جای تالار هنر که سالن تخصصی تئاتر کودک است ، در سالنی مختص گروه سنی نوجوان به روی صحنه می رفت ، می توانست نمایشی موفق تر و پرمخاطب تر باشد . چرا که مخاطبان اصلی تالار هنر را کودکان تشکیل می دهند و مسلما اجرای نمایشی برای گروه سنی کودک ، ملزومات خاص خود را می طلبد که شرایطش با نمایشی برای گروه سنی نوجوان تفاوت دارد . متاسفانه عدم وجود سالنی مختص تئاتر نوجوان باعث شده است ، عزیزانی که برای این گروه سنی ، تئاتر تهیه می کنند ، ناچارا در سالن های تئاتر کودک اجرا بروند که همین مساله باعث می شود ، نمایش های نوجوانان نتوانند مخاطب اصلی خود را جذب کنند . اجرای این دست نمایش ها در سالن های تئاتر بزرگسال نیز با دشواری روبرو است چرا که مخاطب تئاتر بزرگسال نیز متفاوت است و به ندرت جذب تئاترهای نوجوانان می شود .

کاش امکانات ما در حوزه تئاتر اندکی ارتقا می یافت و هر گروه سنی ، سالن مناسب خود را داشت تا مخاطب می توانست به درستی به تماشای نمایش مورد علاقه خود بنشیند .

نسترن داوودی – دپارتمان نقد تئاتر فستیوال